Emre Bal
BBC Türkçe
Türkiye’nin çeşitli noktalarından son 15 günde 5 otobüs yangını haberi geldi. Balıkesir’de seyir halinde bir otobüste çıkan yangında ikisi çocuk 5 kişi hayatını kaybetti. Manisa, Muğla, Mersin ve Bolu’da yolcu otobüslerinde yangınlar çıktı.
Yolcu otobüslerinde, neden bu kadar kısa müddette bu kadar çok sayıda yangın çıktığı tam olarak bilinmiyor. Lakin 10 numara madeni yağ kullanımından, araçlarda merdivenaltı tamirhanelerde yapılan değişikliklere dek birçok argüman lisana getiriliyor.
Otobüs yangınları, CHP İstanbul Milletvekili Gürsel Tekin‘in teşebbüsüyle siyasetin de gündemine girdi. Gürsel Tekin’e nazaran, yangınların esas nedeni 10 numara yağ ve kaçak mazot kullanımıyla, otobüslerin eski olması. Lakin Makine Mühendisleri Odası Lideri Yunus Yener, son yangınlarda 10 numara yağın değil otobüslerdeki ağır elektronik ekipman kullanımının tesiri olabileceği görüşünde.
Yunus Yener 4 Ağustos’ta Gazete Duvar’dan Şaban Çoban‘a yaptığı açıklamada, “Yeni kuşak motorlarda 10 numara yağ kullanırsanız çok ısınmadan ötürü motorlardaki yangın tedbire sistemi devreye girer. Motor bloke olur ve ‘Beni sağa çek’ der. O yüzden yaşanan bu olaylarda yağ kullanımı ihtimalini yok denecek kadar düşük görüyorum. Otobüslerde önemli manada elektronik ekipman var. Klima, televizyon, internet, prizler… İşte bütün bunlar yükü arttırdı” demişti.
Adblue emülatörleri ‘buzdağının görünen kısmı’
BBC Türkçe’ye konuşan Makine Mühendisleri Odası Motorlu Araçlar Komitesi üyesi Alpay Lök ise yeni jenerasyon otobüslerdeki yazılımlarda, manipülasyon yapan Adblue Emülatörü isimli aygıtlara dikkati çekiyor.
Lök, Adblue emülatörü aygıtının fonksiyonunu şöyle açıklıyor:
“Euro 5 ya da Euro 6 araçlarda aracın egzoz sisteminde azot oksitleri azaltmak için adblue sıvısı, amonyak ve su karışımı bir sıvı enjekte ediliyor. Bu sıvıyla azot oksitler düşürülüyor ve bu da 100 litre mazota karşılık 5 litre 6 litre Adblue tüketimi demek oluyor. Bu olmadığı takdirde, motor aslında kendisini muhafazaya alıyor ve stop ediyor, duruyor, gücünü düşürüyor. Adblue emülatörüyle de bunu ortadan kaldırıyorlar. Yani, sonuçta otomobil Euro 6 olan otomobil tahminen Euro 0 oluyor. Buradan da Adblue sıvısından tasarruf ediyorlar.”
Alpay Lök’e nazaran, Adblue emülatörü “aslında buzdağının görünen kısmı”.
“Bunun altında da daha büyük sıkıntılar var” diyen Lök, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Bunun altında araçlara istediği her türlü değişikliği yapabileceğini düşünen bir merdivenaltı tamirciler dalı var. Bu bölüm araçların üzerinde elektrik, yakıt, fren her türlü değişikliği yapıyor ve bunların bir kısmı da yangına neden olabilecek değişiklikler.”
“Fabrikadan daha yeni çıkmış bir otobüs, yazılımlara ve birtakım donanımlara müdahale edilerek 10 numara madeni yağ yakacak hale getirilebiliyor. Bunlar yapılıyor ve muayeneden evvel de eski, orjinal sistem takılıyor, sonra tekrar sökülüyor.”
Alpay Lök, araç muayenelerinde, yangın algılama ve tedbire sistemlerinin bulunmamasının yalnızca “hafif kusur” sayıldığına da dikkat çekiyor:
“Almanya’da çift muayene var. Yıllık periyodik muayene Türkiye’deki üzere. Ancak kamyon, otobüs ve çekicilere ilave, farklı kapsamda bir muayene var. Biz mesela bunu öneriyoruz. Yani mevcut muayenenin üç kez, dört sefer yapılması değil de, mevcut muayene yüzeysel bir muayene, bunun yanında ayrıntılı öteki bir muayene eklensin diyoruz. Yangın algılama ve tedbire sistemleri çalışıyor mu, çalışmıyor mu diye, baksınlar istiyoruz” dedi.
Lök, “Bunların altında ekonomik nedenler olduğunun da gözden kaçırılmaması gerek” diye konuştuktan sonra, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“100 litre Adblue’yu niçin kullanmak istemiyorlar. Zira tasarruf etmek istiyorlar. Zira öbürleri onu kullanmadan nakliye yapıyor. O da onun birebirini yapıyor. 10 numara yağ kullananlar var. Evvelden daha çoktu, artık biraz azalmış diyorlar ancak bilmiyorum. Ve bunlar da mazottan daha ucuz bir yakıt kullanmak istiyorlar. Şu anda bölüm zati ekonomik büyüklüğü çok düştü. Türkiye’nin akaryakıt tüketiminde de birinci 4 ayda yüzde 5 düşüş yaşandı.”
Metro: Bizde 10 numara yağ ya da uydurma mazot mümkün değil
Türkiye’de son 2 haftada içinde yangın çıkan 5 otobüsten üçü Metro Turizm’e ilişkin.
BBC Türkçe’ye konuşan Metro Turizm İdare Konseyi Başkanı Şenol Ayyıldız, 2008 ve 2013 model ilişkin üç otobüsün birden yanmasına “kendilerinin de mana veremediğini” söyledi.
Şenol Ayyıldız, “Bizim Kamil Koç olsun, Metro kümesi olsun, büsbütün servis bakımlı bu araçlar. Akaryakıtta büsbütün kurumsal çalışıyoruz. Farklı yerlerden mazot dahi almıyoruz. 26 Ağustos’ta Almanya’dan bu işin uzmanları geliyor. Bir rapor hazırlayacaklar. Biz de zati MAN’dan bunu istedik ve istiyoruz. Şu anda şundan yandı, bundan yandı, deyip bir yer belirlemiş değiliz” dedi.
Şenol Ayyıldız, yanan otobüslerin şirketin kendi araçları olduğunu vurguladı ve şirketlerindeki şahıs otobüsleri dahil hiçbir araçta 10 numara yağ ya da uydurma mazot kullanımının mümkün olmadığını vurguladı.
Ayyıldız, “Bizim aslında kurguladığımız bir sistem var, mazotu diğer yerden aldırmıyoruz. Bizim anlaştığımız şirketlerin kartları var. O kartlarla alışveriş yapıyorlar. Mazotu da oralardan alıyorlar. Mazotu o kartla muhakkak noktalardan yahut kalkış yerlerinde alabiliyorlar” diye konuştu.
