Mehmet Altan
Önceki hafta besleme basın kavramına kısaca değinmiştik bu tabir Falih Rıfkı Atay a Sefaköy Elit Escort aittir İktidar yanlısı olduğu için ekstra banka ilanlarıyla sırtı sıvazlanan basını tanımlamak için kullanmıştır
Deyim ülke realitesine o denli oturmuştur ki ansiklopedilere girmiştir
Varlığını rastgele bir kurum ve kuruluştan aldığı Sefaköy Esmer Escort para yardımıyla sürdürebilen bunun için de kendine yardım edenleri körü körüne savunan gazetelere besleme basın denir Bu Büyük Larousse Ansiklopedisi nin tarifidir
Besleme Basın Demokrat Parti periyodunun tarifidir lakin basının Sefaköy Genç Escort iktidarlar tarafından beslenmesi hayli eskidir ta Abdülhamid e dayanır
***
Aldanmıyorsam Babıâli kararıyla bir nezaret bütçesinden yardım gören birinci gazete Serveti fünun dur Öbürleri Hazine i Hassadan ve Ceb i Hümayundan Sefaköy Olgun Escort Padişahın cebi himaye olunurdu
Halbuki birkaç sene sonra bütün gazetelere maaş bağlanmıştı
Bunu kim yazıyor
Servetifünun un kurucusu Ahmet İhsan
Anılarında anlatıyor
Dahiliye müsteşarı Reşit Mümtaz beyefendi işi çabuk gördü Sefaköy Sarışın Escort Servetifünun a Dahiliye bütçesinden ayda 3240 kuruş verilmesine gerek gösterdi
Aralık 1891 tarihli Takvim i Vakayi gazetesinde yayımlanan bir kararname şöyledir
Ahmet İhsan Beyefendiye gereği ölçü muavenet akçası verilmesi için emrü fermanı hazreti şehriyari
***
Basın tarihi arşivlerinde İkdam gazetesi sahibi Ahmet Cevdet in padişaha çektiği bir telgraf da bulunur
Ahmet Cevdet bu telgrafında vaktiyle tütün işi yaparken Rejinin yani Tekel in kurulması münasebetiyle uğradığı ziyanları ve İkdam la geçinemediğini anlatarak Fransızca gazete çıkarmak için padişahtan yardım istemektedir
***
Bir de yerli basın yetmezmiş üzere yabancı basını besleme basın hâline getirme kurnazlığı vardır
Bunun yolunu yabancı basında çıkan yazılardan çok ürken Abdülhamid açmıştır
İçerde her türlü rezillik yaşansa da bunun dışarıda duyulmaması üzere sakat ve hastalıklı bir inanca sahiptir
Yabancı gazetecilere para dökmek bunu önlemek içindir
Yabancı basının nasıl besleneceği resmî raporlarda da çok pişkin bir formda yer alır
Dışişleri Bakanı Sait Paşa ile müsteşarı Artin Dadyan ın resmî raporunda İstanbul da yabancı lisanlarda çıkan Levant Herald , Phare du Bosphore , La Turquie , İstanbul ve Byzantis gazetelerine yılda 340 bin lira ödendiği yabancı ülkelerdeki gazetelere ise yalnız 1300 lira verildiği yazılıdır
Rapor bu dengesizliği gidermenin metodunu de önerir
Basına ayrılan paranın toplamı kıymetlidir Bunun âlâ kullanılması epey yarar sağlayabilir Onun için yabancı lisanlardaki gazetelerin ileride yapacakları hizmetler karşılığı yerli gazetelere verilmekte olan paraların çabucak kesilmesi veyahut ölçülerinin azaltılması ile bu paranın yabancı basına ayrılmış ödeneklere eklenmesi yerinde olacaktır
***
Bir de padişahın doğum günlerinde ve tahta çıkış yıl dönümlerinde gazetecilerin yazdığı dalkavukluk yazıları karşılığında Sultan ın kendilerine nişan ve çeşitli armağanlar verip paralar dağıttığı anlatılagelmiş dalkavukluk cülusu alanların da isimleri liste liste yayınlanmıştır Şaşılacak isimlere rastlanması da bu eski hastalığın nasıl derinlerde seyrettiğini stantlar
— Tercüman ı Hakikat gazetesine Hazine i hassadan 120 bin kuruş ödenmiştir
İstanbul da çıkan Levant Herald gazetesine 100 000 kuruş Moniteur Oriental gazetesine 67 606 kuruş Saadet gazetesine 36 000 kuruş Byzantis gazetesine 30 000 kuruş La Turquie gazetesine 84 000 kuruş İstanbul gazetesine 24 000 kuruş ödenek verilmiştir
Uzun bir liste vardır
***
Demokrat Parti nin besleme basına neler dağıttığının listesini ise Ulusal Birlik Hükümeti açıklamıştır
28 Ekim 1960 tarihli açıklamada söyle denmektedir
Tirajı düşük olan gazetelere tirajı yüksek olan gazetelerden daha çok yahut tıpkı ölçüde ilân verilmiştir
Resmî ilânlarda Zafer gazetesinin aldığı ölçü 500 900 bin lira ortasındadır İzmir de rekor Yeni Asır da İstanbul da da Havadis tedir
1959 ağustosundan itibaren tiraj ve abone temeline nazaran yürürlüğe giren kararname de berbata kullanılmış tiraj ve abone sayısı göz önünde tutulmaksızın DP organı gazeteler birinci kategoriye DP yi destekleyenler ikinci kategoriye tarafsızlar üçüncü kategoriye alınmış Ulus Dünya ve Yeni Gün gazetelerinin isimleri ilân listesinden çıkarılmıştır Daha sonra Yeni Sabah ın da ilânları kesilmiştir
Resmî ilânlar kesildikten sonra özel ilânların da verilmemesi için genel müdürlere telefon edildiği tespit edilmiştir
Kâğıt tahsisi konusunda da tekrar DP yi tutan gazetelere tirajlarına nazaran büyük ölçüde kâğıt verildiği tarafsız ve muhalif gazetelere ise bu alanda çok hasis davranıldığı hatta Kim mecmuasının 1958 Temmuzunda kâğıdının kesildiği anlaşılmıştır Muhalefeti tutan gazeteler ve tarafsız basın kâğıt darlığı yüzünden tirajını kısmak zorunda kalmıştır
***
Havadis gazetesi birinci kuruluşunda örtülü ödenekten 55 bin lira Necip Fazıl Kısakürek ise 27 Mayıs a kadar 147 bin lira almıştır
Orhan Seyfi Orhon a ve Yusuf Ziya Ortaç a örtülü ödeneklerden çeşitli tarihlerde 100 bin liraya yakın para verildiği Peyami Safa nın da Başbakanlığa çeşitli tarihlerde dilekçeler göndererek yardım istediği örtülü ödeneklerden ajans ve gazetelere 723 809 lira dağıtıldığı vurgulanmaktadır
Bu örtülü ödenekten para isteyenlerin mektupları da daha sonra ortaya çıkmıştır
Örneğin Necip Fazıl şöyle yazmaktadır
Müsteşar Bey’den 2500 lira ve ‘Mecmuanı çıkar da görelim ve sonra yardım edelim’ yanıtı aldım Birinci kere bir itimatsızlık sezer üzereyim Ben parayı alır da mecmuayı mı çıkarmam yahut çıkarırım da uygunsuz bir istikamet mi fiyatım Ben ki her şeyi uğrunuza riske etmiş her sefer eksiksiz yapıtı vermiş ve bu kadar deneyim ve sıkıntıdan geçmiş bir adamım Şahsım kalbim ve kalemim her türlü teminatın üzerindedir
Benim yaptığımı yapanlara hükümetler ve rejimler servetlerini ve nimetlerini yağdırır Bütün bunlara karşı 15 bin lira ziyan çarpıtılmış ve daha birçok kasıt ve sabotaja karşı yalnız bırakılmış olarak sürünmekteyim Haftalardır Ankara ‘nın bu hücra ve münzevi otelinde cinnet buhranları içinde çırpınmaktayım Bütün istediğim ziyana birkaç bin artırımla 20 bin lira temininden ibarettir Çok muvaffakiyetten sonra uğratıldığım bu hal ve düştüğüm erdem kırıklığı hayatıma mal olabilir Artık Necip hakkında olmak mı olmamak mı kararı sizi de hüzünden kurtaracak biçimde verilmeli ve bu iş bitirilmelidir Ben kararlıyım ve her şeye razıyım
***
Orhan Seyfi Orhon ise örtülü ödenek talebini şu satırlarla arz etmektedir
Yusuf Ziya Ortaç ile Akbaba’yı 1954 seçimlerini sonuna kadar muhalefetin hiciv istihza ve tarizlerini tıpkı silahla hem çok daha incelik ve zarafetle karşılayan bir mizah mecmuası olarak çıkarmayı kabul ediyoruz Akbaba iktidarı destekleyerek muhalefete hamle edeceği için çıkarlı bir iş olmaz Bu gazeteye konması kararlaştırılan parayı Akbaba’yı 1954 seçimlerinin sonuna kadar çıkarmak için kullanacağız Şayet Akbaba partice çıkarılırsa matbaa kâğıt ve başka masraflar temin edilirse biz kalemimizi bu hizmette kullanmaya hazırız
***
Bunlar basın tarihinin acıklı ve nahoş yüzüdür
Ne yazık ki o yüz her periyot sırıtkan varlığını sürdürür
Çünkü besleme basın bu coğrafyanın iflah olmaz bir çirkinliğidir
Bu yazı Bağımsız Gazetecilik Platformu P24’te yayımlanmıştır
