Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sümela Manastırı’na ilişkin 100’e yakın olduğu bilinen değer biçilmez yapıtın izini sürüyor. Bu kapsamda Trabzon’dan başlayıp İstanbul, Yunanistan, İrlanda, İngiltere ve ABD’ye kadar uzanan müzeleri, koleksiyoncu ve üniversiteleri ziyaret eden akademisyenler, elde ettikleri bilgi ve dokümanları karşılaştırmış, Sümela’ya ilişkin madeni yapıtlardan yazmalara ve dini kıyafetlere kadar geniş bir koleksiyonun var olduğunu belirlemişlerdi.
Milliyet’ten Önder Yılmaz‘ın haberine nazaran eserler ortasında, bedeli milyonlarla ölçülemez; Trabzon İmparatoru III. Aleksios’un 1364’te tahta çıkan oğlu III. Manuel Komnenos’a armağan ettiği değer biçilemeyen Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği bir haç ile ABD askerlerinin 1950’lerdeki NATO misyonu sırasında yurt dışına çıkardıkları öne sürülen, “üzüm asma figürlerinin bulunduğu kapı” üzere eserler yer alıyor.
77 eser Ayasofya’da
Trabzon Maçka’daki Altındere Vadisi’ndeki sarp kayalıklar üzerindeki Sümela Manastırı’nın kayıp hazineleri kısa bir mühlet evvel TBMM gündemine gelmiş, CHP Trabzon Milletvekili Ahmet Kaya, mevzuyu bir soru önergesiyle tartışmaya açmıştı. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, TBMM’ye gönderdiği yazıda, “Anadolu’daki en kıymetli manastırlardan biri olan Sümela Manastırı’na ilişkin olduğu tespit edilen 77 adet eserin” bakanlık kayıtlarında olduğunu kaydetti. Ersoy, “Sümela Manastırı’na ilişkin 77 adet eser, bakanlığımıza bağlı Ayasofya Müzesi Müdürlüğü ikona ve kilise eşyaları envanter defterine kayıtlı olup hala Ayasofya Müzesi Müdürlüğü’nde koruma edilmektedir” dedi.
Ersoy, yurtdışına kaçırıldığı tespit edilen Türkiye kökenli kültür varlıklarının iadesi emeliyle gerekli teşebbüslerde bulunulduğunu belirtirken, “Çalışmalar titizlikler sürdürülüyor. Sümela Manastırı’yla alakalı olabileceği bedellendirilen eserler hakkında da köken araştırmaları, milletlerarası muahedeler ile ülkemizin ve muhatap ülkelerin ilgili mevzuatı çerçevesinde sürdürülmektedir” tabirini kullandı.
Sümela’da hafriyat yok
Ersoy, Sümela Manastırı’nda tartışma konusu olan hafriyat konusunda ise, “gerçekleştirilen arkeolojik bir hafriyat bulunmamakla birlikte bugüne dek yapılan onarım çalışmalarında bir kültür varlığı da açığa çıkmamıştır” değerlendirmesinde bulundu.
Kayıtlı eserler
1 Mart 1925’te periyodun Ulusal Eğitim Bakanı Şükrü Saraçoğlu tarafından Başbakanlık’a gönderilen yazıda manastırda bulunan ve kayıt altına alınan eserler şöyle:
Bir adet altın yaldızlı hızmayla kaplanmış bir taç.
Bir sandık içinde gümüşle altın yaldızlı, üzerinde Rusça yazılı mine ve taşlarla süslenmiş tabak kadrosu.
125 g. tartısında etrafı yeşil taşlarla süslü, etrafı işlemeli haç ve ayağı.
350 g. yükünde altın yaldızlı gümüş ayaklı kupa.
Sekiz adet üçer kilo tartısında yedi modül kupayla birlikte kaşık ekibi.
İki adet 250 kg. tartısında kilise halinde kahve şeker kutuları.
Bir kilo 600 g. yükünde gümüş sini.
Bir kg. yükünde yedi modül gümüş tepsi, çok sayıda el yazması kitap.
