Adalet Bakanlığı’ndan Erdoğan’ın adaylığı hakkında açıklama: Anayasal ve yasal mani yok

Adalet Bakanı Bekir Bozdağ tarafından yapılan yazılı açıklamanın tam metni şöyle: 

“21/01/2017 tarih ve 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 1982 Anayasası’nda en kapsamlı ve en esaslı değişiklikler yapıldı. Şöyle ki:

a) Parlamenter hükûmet sisteminden Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine geçildi.

Bakanlar Heyeti kaldırılarak yürütmedeki iki başlılığa son verildi.

Yasama ve yürütme kuvvetleri birbirinden tam farklı ve birbirine karşı tam bağımsız hâle getirildi.

Yürütme yetkisi ve misyonu münhasıran Cumhurbaşkanı’na verildi: “Yürütme yetkisi ve misyonu, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.” (Anayasa, md. 8).

“Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.” (Anayasa, md. 104/1).

Anılan düzenlemelerle birlikte artık Cumhurbaşkanı, hem devletin başıdır, hem de tek başına yürütme organıdır.

Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemindeki yeni pozisyonuna uygun olarak Cumhurbaşkanı’na yürütme yetkisine ait mevzularda cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle birinci elden aslî düzenleme yapma yetkisi verildi. (Anayasa, md. 104/17).

b) Anayasa’da tüzel statüsü, yetkisi ve misyonu ile türel ve cezaî sorumluluğu tekrar düzenlenen ve artık Devletin başı ve münhasıran yürütme organı olan ve yürütme erkini tek başına kullanan cumhurbaşkanının misyon mühleti beş yıl olarak belirlendi. Bir kimseye en fazla iki kere cumhurbaşkanı seçilme hakkı verildi, Cumhurbaşkanının direkt halk tarafından seçilmesiyle TBMM üyeliği seçimi ile Cumhurbaşkanı seçiminin birlikte birebir gün yapılması kabul edildi. Ayrıyeten Cumhurbaşkanının siyaset yapma yasağı kaldırıldı. Artık isterse Cumhurbaşkanı siyaset de yapabilir, partili de olabilir. (Anayasa, md. 101).

 Anayasa’nın 101. unsurunun değiştirilmesi, evvelki düzenlemenin tümüyle yürürlükten kaldırılması ve yerine yenilik doğuran yeni bir hususun getirilmesi biçiminde yapılmıştır. Bu açık ve tartışmasız gerçeğe karşın, hususun tümden değiştirildiği gerçeğini reddedip, hususun tümüyle yenilik doğurucu bir tüzel durum yaratmadığını tez,kabul ve takdim mümkün değildir.

 c) Anayasa’da yapılan bu esaslı değişikliklerin yürürlüğe girme tarihi de açıkça düzenlenmiştir.

21/01/2017 tarih ve 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 18. hususuna nazaran:

“Bu Kanun ile Anayasanın;

a) 8, 15, 17, 19, 73, 82, 87, 88, 89, 91, 93, 96, 98, 99, 100, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113 üncü unsurlarında yapılan değişiklikler ile 114 üncü unsurun ikinci ve üçüncü fıkralarının ilgaları tarafından, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124 ve 125 inci hususlarında yapılan değişiklikler ile 127 nci hususun son fıkrasına dair değişiklik; 131, 134, 137 nci hususlarında yapılan değişiklikler ile 148 inci unsurun birinci fıkrasındaki değişiklik ile altıncı fıkrasındaki “Bakanlar Heyeti üyelerini” ibaresine dair değişiklik, 150, 151, 152, 153, 155 inci hususun ikinci fıkrası, 161, 162, 163, 164, 166 ve 167 nci hususlarında yapılan değişiklikler ile süreksiz 21 inci hususun (F) ve (G) fıkraları, birlikte yapılan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda Cumhurbaşkanının misyona başladığı tarihte,

 b) 75, 77, 101 ve 102 nci hususlarında yapılan değişiklikler, birlikte yapılacak birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ait takvimin başladığı tarihte,

 c) Değiştirilen öbür kararları ile 101 inci hususunun son fıkrasında yer alan “Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir” ibaresinin ilgası bakımından yayımı tarihinde,

 yürürlüğe girer ve halkoyuna sunulması halinde tümüyle oylanır.”

 Bu unsura nazaran; cumhurbaşkanının adaylığı ve seçimini düzenleyen Anayasa’nın 101. unsurunun yürürlük tarihi, birlikte yapılacak birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ait takvimin başladığı tarihtir.

Anayasa’daki bu esaslı değişikliklere nazaran:

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olması anayasal hakkıdır.

 Çünkü:

 1) 2017 Anayasa değişikliği ile Parlamenter Hükûmet Sisteminden Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine geçilmesine bağlı olarak Cumhurbaşkanın yetki, vazife, sorumluluğu ve türel statüsü tümden değiştirilmiş, yürütme organı topyekûn tekrar düzenlenmiş ve evvelkinden büsbütün farklı bir dizaynla, var olan yürütme organı kaldırılmış ve yerine yeni bir yürütme organı ihdas edilmiştir. Yeni hükûmet sisteminde artık Cumhurbaşkanı, yürütmenin sembolik ve sorumsuz kanadı değil münhasıran yürütme yetkisi ve misyonu kendisine ilişkin ve yaptığı her iş ve aksiyondan sorumlu olan Devletin başı ve yürütme organı Cumhurbaşkanıdır.

 Dolayısıyla 2017 yılı değişikliğinden evvelki Anayasa’nın tanımladığı Cumhurbaşkanı ile 2017 yılı değişikliğinden sonraki Anayasa’nın tanımladığı Cumhurbaşkanı birebir değildir, birbirinden büsbütün farklıdır. Seçilenin unvanının birebir olması, bu anayasal hakikati değiştirmez. Çünkü 2017 Anayasa değişikliği sonrası halkın seçtiği Cumhurbaşkanı, yürütmenin sembolik ve sorumsuz kanadı olan Cumhurbaşkanı değildir, yürütme yetkisi ve vazifesi münhasıran kendisine ilişkin olan ve yaptığı her iş ve aksiyondan sorumlu olan, tek başına yürütme organını oluşturan Cumhurbaşkanıdır. Bu nedenle 2017 Anayasa değişikliği öncesindeki Cumhurbaşkanı ile mer’i Anayasada yer alan Cumhurbaşkanı ortasında tüzel bir devamlılık halinin varlığından da bahsedilemez.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, hükûmet sistemi değişikliği sonrası münhasıran yürütme yetkisi kendine ilişkin olan ve şahsen yürütme organı olan Cumhurbaşkanı unvanı ile birinci kez 24 Haziran 2018’de Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bu nedenle 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı seçiminde yine Cumhurbaşkanı adaylığı, ikinci adaylığıdır ve anayasal hakkıdır.

2) 2017 yılında 6771 sayılı Kanun’la Parlamenter Hükûmet Sisteminden Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine geçilmesi nedeniyle Cumhurbaşkanın Anayasa’da belirlenen yetki ve vazifelerinde  de işin tabiatı gereği önemli değişikliklere gidilmiştir.

Anayasa koyucu tüm bu esaslı değişiklikleri yaparken Parlamenter Hükûmet Sistemine göre karşılaştırılamayacak nitelikte yeni yetki ve vazifelere sahip olan Cumhurbaşkanının kaç sefer seçilebileceği konusunda da karar ihdası muhtaçlığı duymuş ve 101. maddeyi tümüyle değiştirerek bu yeni yetki ve vazifelerle donatılmış Cumhurbaşkanının iki sefer seçilebilmesi iradesini ortaya koymuştur. Hasebiyle 2017 yılında yapılan değişiklikle Anayasa’ya konulan bu kararın 2017 yılından evvel Cumhurbaşkanlığı yapmış bireyleri de kapsayacak formda yeni bir seçme hakkı ortaya çıkardığı çok açıktır. Bir öteki tabirle kelam konusu değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra daha evvel Cumhurbaşkanlığı yapmış olup olmadığına bakılmaksızın kuralları taşıyan herkese iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilme hakkı tanıdığı tartışmadan varestedir.

 3) Anayasa’nın Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimini düzenleyen 101. hususunun yürürlük tarihi, kanunda açıkça belirlenmiştir. Buna nazaran:

 “MADDE 18 – Bu kanun ile Anayasa’nın

…

b) 75, 77, 101 ve 102 nci unsurlarında yapılan değişiklikler, birlikte yapılacak birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ait takvimin başladığı tarihte,

…yürürlüğe girer.”

Bu yürürlük kararı de açıkça göstermektedir ki iki kere cumhurbaşkanı adayı olma ve seçilme hakkına ait Anayasa kararları, birlikte yapılacak birinci Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerine ait takvimin başladığı tarihte yürürlüğe girmiştir.

Anayasa’nın yeni 101. unsurunun birinci uygulandığı seçim, 24 Haziran 2018’de birlikte yapılan birinci Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimidir.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan; Devletin başı ve şahsen yürütme organı olan birinci Cumhurbaşkanı/Başkan olarak 24 Haziran 2018’de seçildi.

14 Mayıs 2023’te birlikte yapılacak Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi, hem Anayasa’daki yeni 101. hususun ikinci uygulamasıdır hem de Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Devletin başı ve şahsen yürütme organı olan Cumhurbaşkanlığı seçiminde Cumhurbaşkanı Adayı olarak katılacağı ikinci seçimdir.

 4) Anayasa’nın 101. hususunun evvelki hâli, baştan aşağı büsbütün yine yazılarak tümü değiştirilmek suretiyle büsbütün yürürlükten kaldırılmış, yerine yeni bir karar ihdas edilmiştir. Bu gerçek, Anayasa’nın 101. unsurunu değiştiren 6771 sayılı Kanunun 7. unsurunda,

“MADDE 7- 2709 sayılı Kanunun 101 inci hususu başlığıyla birlikte aşağıdaki biçimde değiştirilmiştir.” halinde tabir edilmiştir. Bu nedenle de Anayasa’nın evvelki 101. unsurundaki birtakım ibarelerin, yürürlükteki 101. unsurda de yer almış olması, 101. hususun baştan aşağı tekrar yazıldığı ve tümden değiştirildiği gerçeğini ortadan kaldırmaz, kaldıramaz.

Anayasa’nın 101. hususunda yer alan Cumhurbaşkanının misyon müddetinin beş yıl olması, bir kimsenin en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilmesi, isterse Cumhurbaşkanının partili olması ile bu hususun içerdiği hak ve imkânlar, ilgili herkes için yeni haklar ve imkânlardır. Vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanları, ayrımsız bu yeni hak ve imkânlardan yararlanma hakkına sahiptir.

 5) Seçme ve seçilme hakkı, temel bir haktır (Anayasa, md. 67). Anayasa’nın 101. hususu, kurallarını taşıyan herkese partili, Devletin başı ve yürütme organı olan Cumhurbaşkanlığına en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilme hakkı, halka ise yürütme organı olan Cumhurbaşkanını direkt seçme hakkı vermektedir. Bu hak, Cumhurbaşkanı seçilecekler ve de Cumhurbaşkanını direkt seçecekler için yeni bir haktır. İki kere Cumhurbaşkanı adayı olabilme ve Cumhurbaşkanı seçilebilme hakkının Anayasa’ya konulmasının, mevcut ve evvelki Cumhurbaşkanları lehine ileriye dönük olumlu tesirler doğurduğu, bu lehe olan düzenlemeden vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yararlanmasının da hakları olduğu tartışma dışıdır. Çünkü temel haklarda ileriye dönük uygulanmak üzere getirilen yeni imkânlar, yeni haklar doğurur. Bu nedenle de vazifedeki yahut evvelki Cumhurbaşkanları, Anayasa’nın yeni 101. hususu ile verilen iki sefer daha Cumhurbaşkanı seçilme hakkından yoksun edilemezler; geçmişte Cumhurbaşkanı seçilenlerin kullandıkları seçilme hakları, yeni 101. husus ile verilen iki kere daha Cumhurbaşkanı seçilme hakkından mahsup edilemez. Zira haklarda, mahsuplaşma olmaz.

 6) 2017 Anayasa değişikliği, vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni Anayasa kararlarına nazaran iki kere daha Cumhurbaşkanı adayı olabilme ve seçilebilme hakkını ortadan kaldırmamıştır. Şayet Anayasa Koyucu, vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni 101. hususa nazaran iki sefer seçilme hakkının olmadığını murat etse idi, bu iradesini açıkça Anayasaya yazardı. Bu gayeyle Anayasada ya bir istisna kararı ya da istisnayı içeren süreksiz husus düzenlemesi yapardı. Halbuki ki Anayasa Koyucu, bu iradesini söz amacıyla Anayasa’da bir istisna kararı düzenlemediği üzere istisnayı içeren süreksiz bir husus düzenlemesi de yapmamıştır. Anayasa koyucunun bu istikamette bir iradeye Anayasa’da yer vermemesi, vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni 101. hususa nazaran iki sefer daha Cumhurbaşkanı seçilme haklarının varlığını göstermek ve bu haklarını korumak içindir.

Görevdeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni 101. unsura nazaran iki kere daha Cumhurbaşkanı seçilemeyeceklerine dair Anayasa’nın koymadığı yasak ya da yasağı içeren süreksiz istisnai karar, yorumla ya da içtihatla konulamaz. Bunun aksini tez yahut kabul, Anayasayla da Anayasa Koyucunun iradesiyle de uyuşmaz. 

 7) Anayasa değişikliklerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa Kurulu ve Genel Kurulu’ndaki görüşmeleri sırasında hiçbir milletvekili, vazifedeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının iki kez daha seçilemeyeceğini sav etmemiş yahut bu istikamette bir görüş de serdetmemiştir.

  Bilakis misyondaki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının yeni 101. unsura nazaran ayrıyeten iki kez daha Cumhurbaşkanı seçilebilecekleri istikametindeki Anayasa Koyucunun iradesine, hiçbir tereddüde ve tartışmaya mahal bırakmayacak biçimde, açık ve net bir biçimde TBMM Anayasa Komitesi raporunda yer verilmiştir. Anayasa Kurulu Raporu’nda bu konu şöyle açıklanmıştır:

“Yine, yürürlükteki ve Teklif’te yer alan Anayasa kararlarında ‘Cumhurbaşkanı’ sözü motamot kullanılmakla birlikte, mevcut kararlara nazaran Cumhurbaşkanının misyon ve yetkileri ile yürütme içindeki pozisyonu Teklif’le getirilen kararlarda asıllı bir biçimde değiştirildiği ve bütünüyle farklı bir hükümet sistemi içinde Cumhurbaşkanının düzenlendiği açık bir konu olduğu için, Teklif’in kanunlaşması ile getirilen iki periyot seçilebilme imkânında bu düzenlemenin yürürlüğe girmesinden evvel misyon yapmış Cumhurbaşkanlarının vazife devirlerinin hesaba katılmayacağı tartışmasızdır.”

8) Kanunlar, mâkable şâmil olmaz (Geçmişe tesirli olmaz/uygulanmaz), kural olarak yürürlüğe girdiği tarihten sonra gerçekleşen olaylara tatbik edilir. Bu prensip; kişi, makam yahut olayla ilgili değildir. Bahis, vakit bakımından uygulanma kuralları açısından incelendiğinde, Anayasa’nın 101. unsurunda yapılan değişikliklerin; geçmişi kapsamadığında ve yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapılacak Cumhurbaşkanı seçimleri hakkında uygulanacağı konusunda tereddüt bulunmamaktadır.

 9) Türel olay ve olgulara yürürlükteki Anayasa kararları uygulanır; yürürlükten kaldırılmış ya da değiştirilmiş bir Anayasa kararının (bu konuda Anayasa’da açıkça bir karar öngörülmedikçe) tüzel olay ve olgulara uygulanması mümkün değildir. 2017 yılında Anayasa’nın 101. unsuru başlığı ile birlikte tümden değiştirilerek,102. unsuru ise direkt yürürlükten kaldırılmıştır. Tümü değiştirilmiş ya da yürürlükten kaldırılmış Anayasa kararlarının artık uygulanması mümkün değildir.

10) Anayasa’da garanti altına alınmış bir hakkın kullanımı; Anayasa dışında bir kararla, Anayasanın müsaade verdiği haller hariç kanunla, yorumla yahut içtihatla sonlandırılamaz.

Anayasa’nın yeni 101. unsuruyla garanti altına alınmış bulunan iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilme hakkını sınırlayan bir Anayasa kararı de Anayasa’nın verdiği müsaadeye müsteniden kanunla konulmuş bir sınırlama da yoktur.

 Görevdeki ve evvelki Cumhurbaşkanlarının Anayasa’nın yeni 101. hususunu ihdas ettiği iki sefer Cumhurbaşkanı seçilme hakkından yararlanamayacağına dair Anayasa’da ve Anayasa’nın verdiği müsaadeye müsteniden çıkarılmış bir kanunda rastgele bir karar bulunmadığı için de misyondaki ve evvelki Cumhurbaşkanları, yeni 101. unsurda düzenlenen iki kere Cumhurbaşkanı seçilme hakkından yoksun edilemez.

11) Öte yandan Anayasa’nın 116. unsurundaki, “Cumhurbaşkanının ikinci periyodunda Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilir…” kararı, lakin Cumhurbaşkanının ikinci periyodunda Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde uygulanabilir.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, Anayasa 101. hususun yürürlüğe girdikten sonra Devletin başı ve tek başına yürütme yetkisini kullanan birinci Cumhurbaşkanı/Başkan olarak 24 Haziran 2018’de seçildi. Bu seçim, yeni hükûmet sistemine ve Anayasa’nın yeni 101. hususuna nazaran Cumhurbaşkanlığının/Başkanlığının birinci periyot seçimidir. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimindeki Cumhurbaşkanı Adaylığı ikinci devir Cumhurbaşkanı Adaylığıdır. Bu nedenle de Anayasa’nın 116/3 kararının uygulanma imkanı yoktur. Bu karar, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te Cumhurbaşkanı seçilmesi sonrasında, fakat 2028 Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde uygulanabilecektir. O nedenle Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesinin ya da verilmemesinin Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın ikinci kez adaylığı üzerinde rastgele bir tesiri yoktur. Anayasa’nın 116. unsuru, lakin 2028’deki Cumhurbaşkanlığı seçiminde uygulanabilir.

Sonuç olarak;

 Gerek Anayasa Hukukunun temel unsurları, gerek Anayasa ve yasa kararları ve gerekse yasama dokümanları uyarınca Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Cumhurbaşkanı adayı olması ve Cumhurbaşkanı seçilmesinin önünde hiçbir anayasal ya da yasal pürüz yoktur.

Siyasi hesaplarla ya da Anayasaya karşıt yorumlarla Anayasa kararları değişmez ve değiştirilemez.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023’te yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimindeki Cumhurbaşkanı Adaylığı, Anayasa’nın yeni 101. unsuruna nazaran ikinci adaylığıdır.

 Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2023 seçimlerinde Cumhurbaşkanı Adayı olması anayasal hakkıdır. Bu hakkını kullanmasının önünde de hiçbir anayasal ya da yasal pürüz yoktur. Ayrıyeten bu hakkın kullanımı da Anayasa’nın teminatı altındadır. Hiç kimse Anayasa teminatı altındaki bir hakkın kullanımına hudut ya da mani koyamaz.

 Hukuk bunu diyor.

 Muhalefet partilerinin, anayasaya ters yorum ve değerlendirmelere sığınıp, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın anayasal ve kanunuî hakkı olan Cumhurbaşkanlığı adaylığını hukuka ters olarak engelleme teşebbüslerine bel bağlamaları, beyhude bir çabadır. Anlaşılan o ki muhalefet, seçimi kazanabilmek için Cumhurbaşkanımızın Adaylığını engellemekten öbür bir devası kalmamış ki, böylesi hukuksuz teşebbüsten medet umuyor. Gelin hukuksuzluktan medet umma yerine hukuka uygun hür, özgür ve rekabetçi bir seçimde bir demokratik yarış yapalım. Demokrasiye gölge düşürmekten ve demokratik yarıştan korkmaktan vazgeçin.

Allah’ın müsaadesi ve yardımı, Aziz Milletimizin duası ve takviyesi sayesinde, Cumhurbaşkanımız ve Cumhurbaşkanı Adayımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan 14 Mayıs 2023’te tekrar Cumhurbaşkanı/Başkan seçilecektir. Hiçbir hukuksuz ve Anayasaya ters çaba ve müracaat, hiçbir kirli hesap ve kurulmuş hiçbir tuzak, bu büyük zafere mani olamayacaktır.”