Avrupa 15 Mayıs sabahı karşısında hangi Türkiye’yi bulacak?
Avrupa’nın önde gelen niyet kuruluşları ve Türkiye uzmanları, yirmi yıldır Recep Tayyip Erdoğan’la yaşamaya alışmış Avrupa devletlerini Ankara’da iktidar değişikliği senaryosuna hazırlanmaları konusunda uyarmaya başladı.
Avrupalı niyet kuruluşları, seçimler öncesi kendilerini iki temel eksende sorguluyor. Birincisi, seçimlerde hile riski.Geçen Eylül ayında “2023 Seçimleri Sonrasına Dair Mümkün Senaryolar” başlıklı bir araştırma yayımlayan Almanya merkezli Bilim ve Siyaset Vakfı (SWP), “Hile ve/veya Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçimini kaybetmesine karşın iktidarı bırakmak istememesi muhtemelliğine karşı AGİT Türkiye’ye kalabalık bir seçim müşahede takımı göndermeli” ihtarında bulunmuştu.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ile Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi (AKPM) aslında bir çok ülkede olduğu üzere Türkiye’deki seçimleri de yakından izliyor. Bu iki kurumun 14 Mayıs’taki seçimleri de kalabalık bir heyet gözlemlemesi bekleniyor. Seçim sonrası AGİT ve AKPM’nin müşahedeleri doğrultusunda 15 Mayıs’ta Ankara’da yapacağı açıklama da Avrupa için referans oluşturacak.
Seçimlere ait yaşanan telaş Avrupa kamuoyunda da tartışma konusu. Geçtiğimiz günlerde France-5 kanalında konuşan Fransız Memleketler arası Münasebetler Enstitüsü (IFRI) Türkiye uzmanı Dorothée Schmid, yıllardır Türkiye üzerine çalışan bir analist olarak bu yıl en çok “seçimlerin nasıl düzenleneceğini” merak ettiğini söyledi. Schmid, seçimlerin adil ve hilesiz yapılması bahislerinin bu yıl geçmişe oranla daha değerli olduğunu belirterek kelamlarını “Türkiye’de yirmi yıldır birinci kere iktidar değişikliği olabileceği izlenimine sahibiz” formunda sürdürdü.
Kanada merkezli muhafazakâr eğilimli Thomas More Enstitüsü de Erdoğan’ın seçimi kazanamaması halinde 2019 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi senaryosunun tekrarlanabileceği fikrinde. Enstitüye nazaran Erdoğan yenilgiyi hissetse de kimse elini kolunu sallayarak gitmesini beklemiyor. AKP-MHP ittifakının parlamentoda çoğunluğu elde etme talihini yüksek görmeyen Enstitü, buna karşın Erdoğan’ın yine Cumhurbaşkanı seçilme talihinin olduğu, lakin kazanırsa “Erdoğan sistemi” sayesinde kazanacağı yorumunda bulunuyor.
AB güç kararlar almak zorunda kalabilir
Seçimlerde düzensizlik korkusu niyet kuruluşu Alman Marshall Fund (GMF) tarafından kaleme alınan bir tahlilde de işlendi. Lakin GMF, “Seçim sonuçları ne olursa olsun Türk siyasi sınıfı ve Türk toplumunun direnç gösterdiği” ve “Batı’da birçok kişinin Türk demokrasisi üzerine çizgi çekmesi yahut çekmeye hazırlanması için şimdi erken olduğu” kanısında.
Paris merkezli Fransız Memleketler arası ve Stratejik Münasebetler Enstitüsü (IRIS), AKP ve Erdoğan’ın “2002’de iktidara geldiklerinden bu yana birinci kere çetrefilli bir durumda olduklarını, Kemal Kılıçdaroğlu’nun anketlerde önde göründüğünü lakin mevcut evrede çok optimist olunmaması gerektiğini” kaydediyor. IRIS Türkiye uzmanı Didier Billion, “Altılı masa zafer istiyorsa tekliflerinin toplumda kabulü için siyasal bir dinamik yaratmak zorunda. Her halükârda seçim sonuçları Türkiye’nin geleceği için belirleyici olacak” tespitini yapıyor.
SWP de AKP ve Erdoğan için işlerin bu sefer kolay olmayacağı tahlilini yapıyor. “Ekonomik kriz nedeniyle iktidarın parlamentoda çoğunluğu yitirme mümkünlüğünün yüksek olduğunu” savunan SWP, Mart ayında yayımladığı tahlilde, Erdoğan’ın tekrar Cumhurbaşkanı seçilmesi, fakat parlamentoda çoğunluğu kaybetmesi halinde şu an muhalefet bloğunda olan kimi muhafazakâr partilerden vekiller transfer ederek yoluna devam edebileceği mümkünlüğünü gündeme getiriyor. Tıpkı biçimde, “Muhalefetin Cumhurbaşkanı seçimini kazanması durumunda AKP ve MHP’den kimi vekilleri transfer edebileceği” öngörüsünde bulunuyor.
Londra merkezli Avrupa Islahat Merkezi’nin (CER) tahlilinde de Erdoğan’ın seçimleri kaybetmesi lakin iktidarı bırakmak istememesi halinde “AB’nin güç kararlar alması gerekeceği, kimi üye devletlerin Ankara ile iştirak müzakerelerinin derhal ve resmen sonlanmasını isteyeceği ve kimi Türk yöneticileri amaç alan yaptırımların gündeme gelebileceği” belirtiliyor.
Erdoğan ve Kılıçdaroğlu senaryoları
Uluslararası fikir kuruluşlarının üzerinde durduğu ikinci eksen ise seçimleri Cumhur İttifakı’nın adayı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ya da Millet İttifakı’nın adayı ve CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun kazanması halinde Türkiye-Avrupa ilgilerinin hangi istikamette gelişeceğini ele alıyor.
Yunanistan merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı (ELIAMEP) Erdoğan’ın tekrar kazanmasının Batı dünyasını pek şaşırtmayacağını belirterek daha çok Kılıçdaroğlu zaferi senaryosunda Türk dış siyasetinin ne olacağına odaklanıyor. ELIAMEP, Kılıçdaroğlu’nun seçimleri kazanması halinde “Türkiye’nin Batılı müttefikleriyle münasebetleri düzeltmek için samimi ve başarılı gayret sarf edeceğini” not etmekle birlikte sıkıntıların bitmeyeceğini, Ankara’nın (Batı’dan) daha bağımsız bir dış siyaset izlemeye devam edeceğini, fakat bunu “Son on yılda Batı ile münasebetlerine damga vuran gereksiz antagonizm yerine daha yapan biçimde yürüteceğini” düşünüyor. Yunan fikir kuruluşunun tahlilinde, “Dış siyasetini bir adamın çıkarlarından fazla kendi vatandaşlarının çıkarları doğrultusunda ayarlayan demokratik bir Türkiye, global planda daha güçlü ve daha muteber bir aktör olacaktır” sözlerine yer veriliyor.
CER’e nazaran Erdoğan’ın kazanması halinde bağlantılardaki çalkantı sürecek, Avrupa ve Türkiye kıymetli evraklarda bir arada çalışmaya devam edecek, lakin her türlü işbirliği al-ver biçiminde olacak, Türkiye’nin AB iştirak süreci uygunca duraksayacak, AB önderlerinin Türkiye ile üyelik perspektifi olmayan bağ konusunu önemli biçimde ele almaları gerekecek. CER, seçimleri muhalefetin kazanması halinde ise Batı ile alakalarda gözle görülür değişiklikler olacağı görüşünde.
“Avrupa iktidar değişikliğine hazırlanmalı”
Peki Avrupa bu yeni başlangıca hazır mı?
Birçok Türkiye uzmanı hazır olunmadığı görüşünde. Bunların başında Carnegie Europe Vakfı’ndan Marc Pierini geliyor. Geçmişte AB Türkiye temsilciliği de yapmış olan Pierini, Le Monde gazetesi için kaleme aldığı bir tahlilde, Avrupa önderlerini “Türk devletinin doruğunda değişim muhtemelliğine, hatta yeni bir Cumhurbaşkanı ve AKP çoğunluklu parlamento senaryosuna hazırlanmaya” çağırıyor. Pierini’ye nazaran; bu hazırlık tebrik ve cesaretlendirici mutat beyanlarla değil, AB ile Türkiye ortasında en üst seviyede bugün mevcut olmayan diyaloğu yine başlatarak ve yeni temeller üzerine konseyi somut takviye ile yapılmalı. Fransız diplomat, “Konuşulacak, müspet ancak birebir vakitte dikenli bir yığın bahis var, ancak tüm Avrupa kıtasının geleceğinde yükü olan bir ortak ülkeyle münasebetleri yine ele almak için eşsiz fırsat sunuyorlar” diyor.
Benzer bir görüş Fransa’nın Türkiye uzmanlarından gazeteci Marc Semo tarafından da lisana getiriliyor. Semo’ya nazaran Türkiye’de muhtemel bir iktidar değişiminin Türkiye’nin uzunluğunu aşacak boyutları olacak ve bu değişim en çok AB’yi etkileyecek. Semo bu öngörüsünü, “2005’te başlayan ve 10 yıldan fazladır derin komada olan üyelik müzakerelerinin tekrar lanse edilmesi kelam konusu” sözleriyle gerekçelendiriyor ve ekliyor:
“Avrupalı yöneticiler Erdoğan’ın mağlubiyetinin yaratacağı rahatlığın ötesinde, kimi milletlerarası belgelerde Ankara’nın tavrının değişmeyeceğini dikkate alarak, demokratik bir Türkiye’nin dönüşünün ne mana içerdiğini düşünmek zorundalar.”
Fransız uzman bu mevzuda geçmişte tekrarlanan yanlışların yinelenmemesi gerektiği konusunda da uyararak “Mesele, Ankara’nın Brüksel tarafından talep edilen ıslahatları gerçekleştirdiği yıllar da dahil, çok sayıda Avrupalı yöneticinin açıkça karşı çıkmasına karşın büyük ölçüde Avrupa ile bütünleşmeden yana olan Türk halkının beklentilerine cevap verebilmektir” diyor.
