Vehbi Koç Vakfı’na bağlı bir kurum olarak 2010 yılında açılan Arter, vakfın 50. kuruluş yıl dönümünü kutladığı 2019 yılında, Dolapdere’deki yeni binasına taşındı. Eylül ayında kapılarını yine ziyaretçilere açmaya hazırlanan Arter, sanatı tüm boyutlarıyla herkes için ulaşılabilir kılmayı hedefliyor. Arter’in İngiliz mimarlık ofisi Grimshaw Architects imzasını taşıyan yeni binası, kentin kıymetli kültür yapıları ortasında yerini almaya hazırlanıyor.
Sergiler ve etkinlikler
Eylül ayında güçlü bir programla kapılarını ziyaretçilerine açmaya hazırlanan Arter’de koleksiyondan ve koleksiyon dışından toplam yedi stant eş vakitli olarak yer alacak. Koleksiyondan oluşturulan Saat Kaç? ve Kelimeler Pek Gereksiz başlıklı küme stantları, Altan Gürman şahsî standı ve Rosa Barba’nın Bilinmeyen Konferans başlıklı yerleştirmesinin yanı sıra; Ayşe Erkmen’in Beyazımtırak, İnci Furni’nin Bir An İçin Durdu ve Céleste Boursier-Mougenot’nun offroad, v2 isimli şahsî stantları sanatseverlerle buluşacak.
Cengiz Çekil /Saat Kaç? (2008)
(Fotoğraf: Hadiye Cangökçe)
Arter’in programında stantların yanı sıra sahne sanatlarından klasik, çağdaş ve elektronik müziğe, sinemadan performans sanatı ve dijital sanatlara kadar pek çok disiplinin yenilikçi örnekleri sunulacak. Öbür kurumlarla iş birliği de yaparak farklı disiplinleri buluşturan yapıtlar ve projeler geliştirecek olan Arter, aktiflik programında tüm sanat disiplinlerinin özgün örneklerine yer verecek. Birinci dönemdeki etkinlikler kapsamında bir performans programı da yer alırken, etkinlikler sadece Sevgi Gönül Oditoryumu ve gerek şovlar gerekse stantlar için esnek bir altyapı sunan performans salonu Karbon ile hudutlu kalmayıp binanın farklı alanlarına yayılacak.
Film programı dahilinde ise haftalık sistemli sinema gösterimlerinin yanı sıra üç aylık süreçlerde tema ve direktör odaklı retrospektifler, söyleşi ve paralel etkinliklerle zenginleştirilmiş gösterimler gerçekleşecek.
Nil Yalter /Deniz Gezmiş (1972)
(Fotoğraf: Aras Selim Bankoğlu)
Öğrenme programı
İçinde yaşadığımız vakti sanat aracılığıyla yorumlamaya yönelik süreç ve etkinlikler sunan Arter Öğrenme Programı, herkesin yaratıcı sürecin kesimi olabileceği bir ortamı mümkün kılmayı amaçlıyor. Sanatkarlar, ziyaretçiler ve paydaşlar ortasında uzun müddetli bağlar kurmayı hedefleyen programda; stant cinsleri, konuşmalar, atölye çalışmaları ve seminerlerin yanı sıra Gençlik Kurulu ve Arter Araştırma Programı başlığı altında iştirakçilerin ilgi ve muhtaçlıkları etrafında şekillenen uzun soluklu programlar yer alıyor. Arter’de gerçekleşecek öğrenme odaklı süreçlerin ana yeri olarak kurgulanan Öğrenme Programı Atölyesi farklı formatlardaki tüm bu etkinlikler için esnek bir kullanım ve üretim alanı sağlıyor. Stant alanlarıyla yakın bir diyalog içerisindeki öğrenme odaları da çeşitli yorumlama aktiflikleri, tartışmalar, gösterimler yahut yalnızca vakit geçirmek ve dinlenmek için ziyaretçilere alan sunuyor.
Yayınlar
Arter, stant programı etrafındaki tartışmaları beslemeyi ve teşvik etmeyi amaçlayan yayınlar sunmayı sürdürecek. Yeni binadaki yayın programı kapsamında sanatkarlara ve stantlara odaklı yayınların yanında koleksiyondaki yapıtları ve koleksiyon stantlarını derinlemesine ele almayı hedefleyen iki yeni dizi başlatılacak. Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki lisanlı yürüttüğü yayın siyasetiyle Arter, özgün araştırmaların hayata geçmesini ve yeni metinlerin oluşturulmasını destekleyerek sanat tarihi yazımına katkıda bulunmayı hedefliyor.
Lene Adler Petersen /Temizlik (1990)
(Fotoğraf: Hadiye Cangökçe)
Arter koleksiyonu
2005 yılında Vehbi Koç Vakfı Kültür Sanat Danışmanı ve Arter Kurucu Yöneticisi Melih Fereli tarafından oluşturulan strateji çerçevesinde VKV, 2007 yılında çağdaş sanat alanında milletlerarası bir koleksiyon başlattı. Koleksiyon, Arter’in yeni binasının açılmasıyla birlikte stantlar ve dijital erişim imkanları aracılığıyla kamuyla buluşacak ve Arter’in stantlar programının da belkemiğini oluşturacak. Arter Koleksiyonu’ndaki 1350’den fazla yapıt tıpkı vakitte dünyanın önde gelen sanat kurumları tarafından ödünç alınmaya ve farklı coğrafyalardaki stantlarda izleyiciyle buluşmaya da devam edecek.
Arter Koleksiyonu, 1960’lardan günümüze çağdaş sanatın farklı tutum ve pratiklerini örnekleyen fotoğraf, heykel, fotoğraf, görüntü, sinema, yerleştirme, ses, ışık ve performans üzere çeşitli mecralarda üretilmiş eserler yer alıyor. Çağdaş sanatın daima değişen bağlam ve bakış açılarını tematik ve kavramsal bir çeşitlilik içinde buluşturmaya odaklanan koleksiyonda Türkiye ve başka coğrafyalardaki sanat üretimi, memleketler arası bir diyalog içinde ele alınıyor. Farklı sanatsal disiplin ve kategorileri geniş bir perspektif içinde bir ortaya getiren koleksiyon, eserler ortasındaki tematik, zamansal ve coğrafik yakınlıklar ve geçişler yoluyla, araştırmacılar ve küratörler için olduğu kadar ziyaretçiler için de ilham verici bir kaynak oluşturuyor.
Arter, bir yandan çağdaş sanat yapıtlarını bünyesinde toplayıp korur ve yaratıcı yaklaşımlarla yorumlayarak sergilerken, öte yandan yeni yapıtların üretimini teşvik ediyor ve bunun için gerekli imkânları sağlıyor.
Arter yeni binasında
Arter’in yeni binasının tasarımı için 2013 yılında açılan proje müsabakasını; birçok ülkede ödüllü projelere imza atan, dünyanın önde gelen mimarlık firmalarından Grimshaw Architects kazanmıştı. Dizaynına Grimshaw Architects liderliğinde Thornton Tomasetti, Max Fordham ve Neill Woodger Acoustics’in imza attığı binanın 2015 yılında başlayan inşaatı 2019’da tamamlandı.
Arter’in yeni binasının mimari projesi için sanatı keşfetmek, sanattan keyif almak, sanatla yakın münasebet kurabilmek üzere açıklık ve akışkanlık kavramlarından yola çıkıldı ve çok istikametli bir yer oluşturuldu. Arter, dışadönük bir yaklaşımla, etrafıyla bağlar kuran sanatsal ve toplumsal bir buluşma noktası olarak tasarlandı.
Ziyaretçilerine, kentle olan kontaklarını koparmaksızın farklı mekânsal ve sanatsal tecrübeler sunan bina, keyifli vakit geçirmek için dinamik bir “mekânlar dizisi” olarak planlandı. Grimshaw Architects’ten Kirsten Lees, Arter’i şöyle tanımlıyor: “İzleyicinin bakış açısına nazaran daima değişkenlik gösterebilen, çok katmanlı, iç içe geçmiş, disiplinler ortası bir kamusal yapı. Müzenin varlıklı programı ise çeşitli sanat kolları ortasında yeni sinerjilerin geliştirilmesi ve yaşatılmasının yanı sıra çağdaş sanatla fizikî ve entelektüel ilişkilendirmelerin yapılmasıiçin yeni bir odak noktası olacaktır.” Arter, yeni binasının sunduğu imkanlarla zenginleşecek programıyla Türkiye’nin kültür hayatına değerli bir katkı sağlayacak.
Dinamik bir “mekânlar dizisi”
Farklı sanatsal disiplinleri bir ortaya getiren, yaratıcılığı tetikleyen, herkese açık, dinamik ve çokdisiplinli bir programlama yapısına imkan sağlayacak bir bina biçiminde inşa edilen Arter, görsel ve fizikî olarak birbirlerine açılarak bağlanan yerlerden oluşuyor. Toplam 18.000 m2 kapalı alana sahip olan Arter’in ana işlev alanları binanın kalbi durumundaki merkezi bir atriyum etrafında toplanıyor. 6 kata yayılan 6 galeri ve teras yaklaşık 4.000 m2’lik sergileme alanı oluşturuyor.
Arter’de iki adet performans salonu da bulunuyor. Sevgi Gönül Oditoryumu, 168 kişilik kapasitesi ve teleskopik koltuk sistemiyle Arter’in sinema programı, konuşma ve söyleşilerin yanı sıra performans sanatından örneklere, “esnek zeminli” yapısı ve aynaya dönüşen duvar panelleriyle dans ve devinim çalışmalarına ve küçük akustik dinletilere de konut sahipliği yapabilecek. Büsbütün esnek 332 kişilik bir oturma yapısına sahip tam teşekküllü bir “Black Box” olan Karbon ise en üst teknik özelliklerle donatılmış olmasının yanı sıra, salon içerisinden bakan seyircinin birinci bakışta göremeyeceği kadar ince, lakin üzerinde birebir anda 4 teknisyen taşıyacak kadar sağlam çelik gergi telleriyle dokunmuş kalıcı bir tavan sistemine sahip. Bu sistem sayesinde tavanda rastgele bir noktadan, rastgele bir açıyla ses ve ışık ekipmanı, dekor yahut bir eser asmak mümkün olurken şovlar ortasındaki teknik değişiklikler de çok kısa bir vakitte yapılabiliyor. Her iki salonda da çift lisan çeviriye imkan sağlayan simultane çeviri sistemi bulunuyor. Koltukların büsbütün kaldırılabildiği “düz ayak” kullanımın da mümkün olabildiği salonlar, büyük ölçekli yerleştirmeler yahut çok kanallı panaromik projeksiyon gerektiren projeler için de kullanılabilecek.
Öğrenme odaklı süreçlerin ana yeri olan Öğrenme Atölyesi, farklı kullanımlar için özelleşmiş dört kısımdan oluşuyor. Atölye, yerde kullanılan modüler sistemler sayesinde buluşma, konuşma, atölye çalışması üzere farklı formatlardaki her tıp aktiflik için esnek bir kullanım alanı sağlıyor; ayrıyeten içerdiği “yapım atölyesi” kısmı, sanatkarları ve ziyaretçileri Arter’de üretim yapmaya davet ediyor. Arter Kütüphanesi’nde ise çağdaş sanat alanında temel kaynaklara, Arter’in programları bağlamında daima güncellenen içeriğe ve periyodik yayınlara yer veriliyor. Binada ayrıyeten yurt içinden ve yurt dışından sanat yayınlarına odaklanan bir kitabevi, bir kafeterya ve açık hava aktifliklerine konut sahipliği yapacak olan bir art bahçe de bulunuyor.
Güneşle etkileşen cephe tasarımı
Yeşil alan, yükseltili havuzlar ve bankları içine alan peyzaj özellikleriyle ziyaretçileri karşılayan Arter’in cephesi, cam destekli betondan yapılmış düzlemlerden oluşuyor. 3 boyutlu dışbükey ve içbükey baklava biçimli panellerden oluşan düzlemler, el üretimi sırlı seramik yüzeylerle tamamlanıyor. Güneş gün uzunluğu hareket ettikçe ışık ve gölge her bir düzlemin farklı yüzeylerinde toplanıyor ve seramik yüzeylerden gökyüzünü yansıtıyor. Uzaktan bakıldığında ise bina, yansıtıcı yüzeyler sayesinde güçlü bir ışık, renk ve doku paleti halinde görülüyor. Böylelikle binanın tasarımı katmanlı yapısıyla bir yandan çağdaş mimariyle öteki yandan da içinde bulunduğu kentin mimari gelenekleriyle sıkı bir diyalog kuruyor.
Tamamı Vehbi Koç Vakfı tarafından karşılanan bir yatırımla hayata geçirilen Arter, Eylül 2019’da kapılarını açmaya hazırlanıyor.
Arter’in idare kurulu
Vehbi Koç Vakfı’na bağlı bir iktisadi işletme olarak 2019’da hükmî kişilik kazanan Arter’in idare şurasına, Koç Holding İdare Konseyi lideri Ömer M. Koç başkanlık ediyor. İdare heyetinin öteki üyeleri, iktisatçı ve koleksiyoner Saruhan Doğan, Arter’in kurucu yöneticisi ve VKV Kültür-Sanat Danışmanı Melih Fereli, Arter’in eski Genel Koordinatörü ve küratör Bahattin Öztuncay, iş insanı ve koleksiyoner Ayşe Umur ile VKV Genel Müdürü Erdal Yıldırım’dan oluşuyor.
Yeni binasıyla birlikte Arter’in logosu da değişiyor. Vehbi Koç Vakfı, bünyesindeki tüm kuruluşların logolarının yenilenmesi için New York’taki Chermayeff & Geismar & Haviv tasarım ofisi ile çalıştı. 1984’te Koç Holding’in logosunu da tasarlamış olan ajans, vakfın üç ana faaliyet alanı olan Kültür, Eğitim ve Sıhhat için birbirleriyle bağlantılı üç farklı sembol üretti. Arter, 2019 prestijiyle bu yeni kurum kimliği sistemi kapsamındaki yeni logosunu kullanmaya başlıyor.
