Bundan tam 50 yıl evvel, 20 Temmuz 1969’da Ay’a ayak basan birinci insan olan Neil Armstrong, insanlık tarihinin en ünlü isimlerinden biri.
Ay’dan döndüğünde hükümdarlar, kraliçeler, devlet liderleri ve başbakanlar karşıladı onu.
Bu kadar üne karşın beşerler onun hakkında çok az şey öğrendi. Fakat şimdilerde gerçek Neil Armstrong’la ilgili biraz daha bilgi sahibi olduk.
Neil Armstrong’un münzevi bir hayat sürdüğü hissi yaygındı. Tahminen de Ay’a seyahat onda derin bir iz bırakmış, bu seyahatle doruğa çıkıp sonra Dünya’daki sıradan yaşama dönmek onu olumsuz etkilemişti.
Kendisiyle röportaj yapılmasından pek hoşlanmaması, sessizliği seçmesi bu çeşit söylentilerin artmasına neden oluyordu.
Neil ile tanışan az sayıdaki şanslı gazetecilerden biriydim. Tanıştığım en mantıklı insan izlenimi bırakmıştı bende.
BBC’de çalışan genç bir gazeteciydim. Cranfield Üniversitesi’nden fahri doktorluk alacağı sırada onunla röportaj yapmam istenmişti.
‘Bu düş hala geçerli’
Çok heyecanlıydım. O ise sıcak bir halla gülümsüyordu. Ay’a ayak basan birinci insandı fakat o kibarca beni rahatlatmaya çalışıyor, sorularımı fikirli ve kapsamlı bir formda yanıtlıyordu.
Apollo programının iptal edilmesinden duyduğum hayal kırıklığını, tahminen bir gün uzay seyahati yapma hayallerimin suya düşmesinden duyduğum üzüntüyü tabir ettiğimde beni anlamıştı.
“Armstrong hayaline ne oldu?” diye sorduğumda, “Bu düş hala geçerli. Şimdilik bunun gerçekleşmesi geri plana düşmüş olabilir, lakin vakitle geri gelecektir” diye yanıt verdi, gözlerinde bir pırıltıyla.
16 yıl sonra onunla yine karşılaştım. Apollo’daki öbür astronot arkadaşları Yeniden Cernan ve Jim Lovell ile, Ay’a ayak basmanın 40. yıldönümü kapsamında yapılan bir dünya çeşidi nedeniyle İngiltere’ye gelmişti.
Heathrow Havalimanı yakınlarındaki gösterişsiz bir otelde sıkı saklılık şartlarında mülakat yapmamız gerekiyordu. O denli ki astronotlar için oda tutulurken takma isimler kullanılmıştı.
Ama o, öteki arkadaşlarını gölgede bırakmak istemediğini söyleyerek mülakat vermeyi reddetti.
Armstrong belgeseli
Ay’a ayak basmanın 50. yıldönümüne denk gelecek biçimde Cuma günü gösterime giren Armstrong adlı belgesel sinemada onun tam da bu yanı sergileniyor.
Neil’in en küçük oğlu Mark ile torunu Kali (ikisi de müzisyen) BBC stüdyolarına gelerek onu anlattılar.
Havaya girmelerini sağlamak için evvel NASA’nın Ay’a iniş manzaralarını izlettik.
Kali, o sırada 39 yaşında olan dedesi Neil’in, 56 yaşındaki babasına ne kadar benzediğini lisana getirdi. Baba-kız yüzlerinde gururlu bir tebessümle izlediler imgeleri.
Her ikisi de bu kıssayı çok güzel bilseler de pür dikkat izliyorlardı. “Bu hiç eskimeyecek” diyordu Mark, kızına.
Neil Armstrong’un Ay’a ayak basarken söylediği o ünlü “Bir insan için küçük, insanlık için dev bir adım” kelamları duyulduğunda “Bravo dede” diye fısıldadı Kali, güya o anı canlı izliyormuş üzere hisli bir sesle.
‘Medya babamı yanlış tanıttı’
Mark, babasının münzevi bir kişi olduğuna dair algının yanlış olduğunu söyledi. “Medya babamı yanlış tanıttı” diyordu.
“O, fikirli, şakacı, müziği seven bir insandı. Çocuğuna her an ne yapması gerektiğini söyleyen bir baba değildi. Size farklı seçenekleri sunan ve hakikat tercihi yapmadan evvel düşünmenizi isteyen bir profesör üzereydi daha çok. Hayatı boyunca da örnek oldu.”
Kali içinse o, Ay’a ayak basma hakkında pek konuşmayan bir “dede” idi yalnızca. Fakat bir seferinde, kendisini en çok etkileyen şeyin Ay’ın yüzeyinden Dünya’nın yükselişini görmek olduğunu söylemişti.
“1969’da uzaydan Dünya’ya bakıp onun ne kadar hassas bir şey olduğunu görmüş ve insanların ona dikkatle yaklaşmasını umut etmişti.”
Ay’a ayak basma kutlamalarından birinde İngiltere’ye geldiğinde Neil’in en büyük oğlu Rick ile de tanışmıştım. Bilgisayar programcısı olan Rick babasıyla gurur duyuyor, lakin bu efsaneye uygun bir ömür sürmenin bazen güç olduğunu itiraf ediyordu.
“Astronot olmak isterdim, lakin tahminen de kıyaslama yapılmasını istemediğim için olmadım.”
‘İnsanlara esin kaynağı oldu’
Babasının nasıl bir miras bıraktığını sorduğumda Rick şunları söylüyor:
“Böyle bir mirası düşündüğümde aklıma gelen şey babam değil, Apollo programı oluyor, aşikâr bir emel için binlerce beşerden oluşan bir takım. Bu türlü bir gaye için çalıştığınızda büyük muvaffakiyetler kaydedersiniz.”
“Bir de bunun insanlara esin kaynağı olması var. Pek çok şahıstan, 60’larda olup bitenlerden ilham alarak bilim insanı, mühendis yahut hekim olmak istediğini duydum. Bunun bedeli ölçülemez.”
Yani bir bakıma, Ay’a seyahatle ilgili herkes Neil’in çocukları sayılır. Dünyanın dört bir yanından milyonlarca insanın paylaştığı bir andı o ve hepimize ilham verip kendi usulümüzde Ay’a ulaşabileceğimizi anlamamızı sağlamıştı.
Çoğumuz açısından bu tecrübe her şeyin mümkün olabileceğini gösterdi ve kendi eforlarımız bakımından güç verdi.
Benim içinse Neil’in öyküsündeki en kıymetli kısım, insanlığın yaşadığı o fevkalade kültürel dönüşümde rol alıp sonra bundan uzaklaşacak alçakgönüllülükle, profesör, müzisyen, baba, mühendis ve gerçek Neil Armstrong olarak kendi hayatını sürdürmeyi bilmesidir.
