*Fehmi Koru
Bu sabaha bir zihin eksersiziyle başladım.
Sizden şu paragrafa bir göz atmanızı isteyeceğim:
“Osmanlı ve onun mirasçısı olan Türkiye’de biz daima otoriter siyaset üretiyoruz. O yüzden bunu kişilikler üzerinden, ideolojiler üzerinden açıklamamız mümkün değil. Muhalifler hürriyet istiyor, iktidara geldiklerinde onlar da otoriter siyaset üretiyorlar. Halbuki 1908’de Meclis açılıp seçimler yapıldığında Osmanlı pek çok Avrupa toplumunun ilerisindeydi. 1950’de Türkiye çok partili rejime geçtiğinde dünya ölçeğinde hayli âlâ bir yere sahipti. Unutmayalım 1989’a kadar demokrasiler azınlıktaydı dünyada. Bu türlü bir ülkenin şu anda çok daha güzel bir yerde olması lazımdı. Pekala niçin olmuyor? Şapkamızı önümüze koyup düşünmemiz lazım.”
Tahmin edebileceğiniz gibi bu satırları okuduğumda evdeyim ve başımda güneşten korunma maksatlı şapkam da yok, lakin yeniden de bu durum üstteki paragrafta yer alan yanlışsız tespitler üzerinde düşünmeme mani değil.
Üzerinde düşüneceğimiz tespit bir tarihçiye ilişkin. Prof. Şükrü Hanioğlu dünyanın en uygun üniversiteleri yarışında birinci sıra için Harvard’la çekişen Princeton Üniversitesi’nde Türk tarihi dersleri veriyor. Dokümanlara kendini hasreden biri doğal olarak, fakat geçmişte yaşananlarla bugün ortasında paralellik kurmamızı sağlayacak kadar da Türkiye’yi -ve bu ortada dünyayı da- yakından izlemeyi ihmal etmiyor. Yakın vakitlere kadar Sabah gazetesinde sürdürdüğü aydınlatıcı yazılarından bunu biliyoruz.
Karar yazarı Yıldıray Oğur’un TV5’teki programında hem üzerinde düşünmemizi istediği soruyu sormuş, hem de kendi yanıtını vermiş…
Ben de kendi niyetlerimi paylaşmak istiyorum.
Sol muhalifken bedelli bir fonksiyona sahipti
Sorunun bize dayattığı taraf çok açık; hak ve özgürlükler açısından, demokratik uygulamalar göz önünde tutulduğunda daha güzel bir yerde olmamızı gerektiren bir geçmişimiz var. Lakin, bugün karşı karşıya kalınan sorunun sadece bize has olduğunu sanmıyorum. Dünyanın pek çok demokratik ülkesinde de birebir mevzularda dün ile bugün ortasında çabucak kendini aşikâr eden farklar var ve bunlar bugünün lehine değil.
Gerilemeler yaşanıyor.
Demokrasilerin birinci özelliğini hatırlayalım: İktidar her ülkede var, muhalefet ise sırf demokrasilerde bulunuyor. İktidarların halka faydalı işler yapabilmesi, yanlışlıklardan kaçınabilmesi, yolsuzluklardan uzak durabilmesi için muhalefetin varlığı gerekiyor. Hem de güçlü bir muhalefetin…
Sorun da buradan başlıyor.
Muhalefet ya da daha yanlışsız bir tanımla muhalif çizgi bütün dünyada güvenirliğini yitirmiş durumda.
Karl Marx içinde yaşadığı sanayi ihtilalini yeni geçirmiş Batı toplumunu derinden sarsan muhalif niyetini yayınlamaya başladığında söyledikleri tesirli etraflarda ilgi görmüştü. İktidarı elinde tutanlar onun yönelttiği tenkitleri dinleme muhtaçlığı duyarken, kendileri namına muhalefet ettiği daha geniş kitleler de hak arama çabalarında onun tenkitlerini her alandaki iktidarlara karşı kullanabildiler.
‘Sol’ bütün dünyada bir muhalif çizgi olarak kıymetli bir fonksiyona sahipti.
Ardından ne oldu? Marx’ın muhalif görüşleri birkaç ülkede ‘iktidar’ oldu. Marksist olma savlı Sovyet tecrübesinin, iktidarda vaat ettiği özgürlükçü bir devlet düzeneği üretemediği, baskıcı uygulamalarının da beklenen sonuçları doğurmaktan uzak kaldığı 70 yıl sonra ortaya çıktı.
Muhalif telaffuz olarak çok kıymetli bir fonksiyona sahip bulunduğunu 19. ve 20. yüzyıllarda Marxve takipçilerinin tesirinden kolaylıkla görebildiğimiz ‘sol’ düşünce, Sovyet tecrübesinin iflas etmesiyle bu pozisyonunu kaybetti.
Bugün ‘popülist’ olarak tanımlanan değişik Batı ülkelerinde -en son olarak da ABD’de- iktidara ulaşan ‘yeni sağ’, karşısında vaktiyle ‘sol’ tarafından icra edilen cinsten gerçek dürüst ve güçlü bir muhalefet bulunmadığı için en banal icraatları bile rahatça yapabiliyor.
Ve bize gelince…
İçinde yer aldığımız coğrafyada da emsal bir gelişme yaşandı, yaşanmaya da devam ediyor. Batı’yla benzeşen istikametimiz vardı, güçlü bir ‘sol’ muhalefetimiz bulunuyordu; Batı ile eş vakitli olarak bizde de ‘sol’ muhalifler Sovyet tecrübesi sonrası tesirlerini yitirdiler.
Batı’dan farklı olarak bizim içinde yer aldığımız coğrafyada daha klâsik bir tabana dayalı öteki bir muhalif çizgi daha vardı. Bu coğrafyanın her ülkesinde değişik isimler altında faaliyet gösteren o çizgi, kimisi onları yasaklamış ve siyaset alanı dışına itmiş de olsa, bulunduğu ülkelerde yeniden de tenkitleri iktidar sahiplerini hizaya getirmede tesirli bir çizgiydi.
Etkisi bizim coğrafyanın dışındaki ülkelerde de hissediliyordu.
O çizgi de bizim coğrafyamızdaki kimi ülkelerde iktidar oldu.
Demokratik ülkelerde seçimle, başkalarında -İran’daki ihtilal ile birlikte ve ‘Arap baharı’sürecinde yaşandığı üzere- daha farklı yollarla iktidara ulaşabildi o çizgi.
Muhalifken iktidarlar üzerinde direkt yahut dolaylı tesiri hissedilen o çizgi de, iktidara ulaştığı ülkelerde bekleneni veremedi.
Genel halk memnuniyeti açısından bir başarısızlık kelam konusu.
Bugünün sorunu, ‘halkın vicdanı’ yerine geçebilen tesirli ve güçlü bir muhalif çizginin ortada bulunmayışıdır. Onun olmadığı ortamda, ‘popülist iktidarlar’ istedikleri üzere at koşturabilmekteler.
Maalesef durum bu türlü.
*Bu yazı fehmikoru.com’dan alınmıştır
