Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı AGİT, 14 Mayıs-28 Mayıs seçimlerine ait raporunda “Medya izleme sonuçları, yayın kuruluşlarının kampanyaya tarafsız bir halde yer verme ve adaylara eşit fırsatlar sunma konusundaki yasal yükümlülüklerini yerine getirmediğini göstermektedir. İzlenen yayıncıların çoğunluğu, Erdoğan’ın cumhurbaşkanı olarak yürüttüğü faaliyetler ile aday olarak yürüttüğü faaliyetleri birbirinden ayırmaksızın Erdoğan’a açık dayanak vermiştir” denildi.
AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu’nun (DKİHB) 14-28 Mayıs seçimleri kapsamında görevlendirdiği Seçim Müşahede Heyeti’nin sonuncu raporu yayımlandı.
Anka’nın aktardığı raporda, yasal çerçevenin demokratik seçimlerin düzenlenmesini imkanlı kılmadığı belirtilirken zelzeleden direkt etkilenen 2 milyon seçmenin adres değişikliği ve oy kullanması için kâfi tedbir alınmadığı vurgulandı.
Rapordan öne çıkan bulgu, kıymetlendirme ve teklifler şöyle:
– Toplanma, örgütlenme ve tabir özgürlükleri ile birlikte demokratik bir süreç için kilit ehemmiyete sahip yargı bağımsızlığına hürmet gösterilmesi konusunda uzun müddettir var olan kaygılar devam etmektedir. AGİT Seçim Müşahede Heyeti’nin görüştüğü kimi sivil toplum kuruluşları ve insan hakları savunucuları, AGİT taahhütlerine ve Avrupa Kurulu standartlarına alışılmamış olarak yetkililer tarafından daima baskı gördüklerini ve maksat alındıklarını bildirmişlerdir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin temel özgürlüklerin ihlal edildiğine dair çok sayıda kararı hâlâ ele alınmamıştır.
“Depremzedelerin oy kullanmasını kolaylaştırmak için kâfi tedbir alınmadı”
– Yasaya nazaran, zelzeleler nedeniyle yerlerinden edilenler de dahil olmak üzere, yer değiştiren bireyler kalıcı ikametgahlarına dönerek oy kullanabilirler. Alternatif olarak, yer değiştirdikleri yerde kayıt yaptırarak yeni ikamet yerlerinde de oy kullanabilirler. Zelzeleden etkilenen yaklaşık 2 milyon seçmenin adres değişikliğini ve oy kullanmasını kolaylaştırmak için yetkililer tarafından kâfi tedbir alınmadı. AGİT Seçim Müşahede Heyeti’nin çok sayıdaki siyasi parti ve sivil toplumdan muhatabı, adres değişiklikleri için daha uzun bir mühlet tanınması, fiyatsız ulaşım ya da öteki tedbirlerin sarsıntılardan etkilenenlerin oy kullanmasını kolaylaştırabileceğini öne sürmüştür.
“Parti ile devlet ortasındaki çizgiyi bulanıklaştı”
– Mevzuat, resmi kampanya devrinde kimi kısıtlamalar getirse de, devlet ve mahallî makam sahiplerinin idari kaynakları seçim emeliyle berbata kullanmasını önleyecek kâfi garantilerden mahrumdur. Cumhurbaşkanı, başka üst seviye kamu vazifelileri ile birebir yasal kısıtlamalara açıkça tabi değildir. Her iki seçim periyodunda de Cumhurbaşkanı resmi vazifeleri esnasında sık sık seçim kampanyası yürütmüştür. Çok sayıda altyapı projesinin açılışları da misyondaki kimi yetkililer tarafından kampanya için kullanılmıştır. Milletlerarası güzel uygulamalara alışılmamış olarak, bu devirde kıymetli toplumsal yardım programları ilan edilmiş yahut uygulanmıştır. Kampanya sırasında idari kaynakların berbata kullanıldığına dair diğer örnekler de gözlemlenmiştir. Bu uygulamalar, 1990 Kopenhag Belgesi’nin 5/4 paragrafına ters olarak, misyonda olanlara haksız avantaj sağlamış ve parti ile devlet ortasındaki çizgiyi bulanıklaştırmıştır.
“Yayıncıların çoğunluğu, Erdoğan’a açık dayanak verdi”
– AGİT Seçim Müşahede Heyeti’nin medya izleme sonuçları, yayın kuruluşlarının kampanyaya tarafsız bir halde yer verme ve adaylara eşit fırsatlar sunma konusundaki yasal yükümlülüklerini yerine getirmediğini göstermektedir. İzlenen yayıncıların çoğunluğu, Erdoğan’ın cumhurbaşkanı olarak yürüttüğü faaliyetler ile aday olarak yürüttüğü faaliyetleri birbirinden ayırmaksızın Erdoğan’a açık dayanak vermiştir. Ayrıyeten, yayıncıların çoğunluğu haberlerinde gerçek ve görüş ortasındaki ayrımı sıklıkla bulanıklaştırmış ve haberleri destekledikleri aday lehine seçici bir halde sunmuştur.
– Tarafsızlık konusundaki anayasal teminatlara karşın, kamu televizyon kanalları TRT-1 ve TRT Haber, Cumhur İttifakı ve Erdoğan’a açık takviye vererek, siyasi içerikli yayınların toplamda yüzde 44 ve 45’ini, çoğunlukla olumlu bir tonda, Cumhur İttifakı ve Erdoğan’a ayırmıştır. Buna karşılık, Millet İttifakı ve Kılıçdaroğlu toplamda yüzde 28 ve yüzde 25, Emek ve Özgürlük İttifakı ise yüzde 7 ve yüzde 5 oranında yer bulmuş ve bunların tümü yüklü olarak olumsuz tonda olmuştur. Erdoğan ikinci cinste kampanya ile ilgili haberlerin yüzde 64’ü ve 73’ünde olumlu olarak yer almıştır. Kılıçdaroğlu ise yüzde 36 ve yüzde 27 oranında, büyük ölçüde olumsuz olarak yer almıştır.”
