Oyuncu Ahmet Mümtaz Taylan internet yayıncılığından televizyon sansürüne ve televizyondaki işlerin niteliğine kadar pek çok başlıkta açıklamada bulundu. Taylan, yönetmelik değişikliğiyle RTÜK’e verilen yetkide maksadın internet yayıncılığı ve haberciliği olduğu görüşünde. “Bu dijital platformlar da gözden kaçtı ya da topyekûn halledelim dediler” diyen Taylan, “Sansür siyasetin bozulmaya yatkın yanının öznesidir. Dönemsel olarak el ve eşkal değiştirir. Bir kişinin ya da aşikâr bir zümrenin kendi menfaatleri doğrultusunda bir hayat yaşıyoruz, televizyon da buna nazaran dizayn ediliyor” sözünü kullandı.
Radyo ve Televizyon Üst Konseyi (RTÜK) ile Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumunun (BTK) eliyle hazırlanan “Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik” 1 Ağustos’ta Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Taylan, Evrensel’den Meltem Akyol‘un sorularını yanıtladı. Akyol’un sorularına Taylan’ın verdiği cevaplar şöyle:
Artık dijital platformlara, bütün televizyonlara ve radyolara uygulanan unsurlar uygulanacak. Buradaki meramın ne olduğunu düşünüyorsunuz, dijital platformları denetlemek mi?
Ne kamuoyuna ne meslek örgütlerine ne de üniversitelere fikri sorulmadı, biliyorsunuz o yöntemler terk edildi, kamuyla paylaşma, bilgilendirme, birlikte düşünme, yansısını almak yerine evvel ortaya bir laf atıp, basın yoluyla yahut küme toplantılarında yüzlek bir yoklama yapıp, o tansiyona nazaran bir reçete yazıyorlar. O reçetede hiçbir vakit toplumun beklentisine uygun olmayabiliyor. Bu da o karakuşi uygulamalardan biri.
“Ahlaki gelişim” ve “ebeveyn kontrolü” üzere vurgular var RTÜK açıklamasında. Bir de bu yönetmelik tam da hükümete yakın kimi müellif yahut basın organları tarafından Netflix’in “ahlaksızlıkla” suçlandığı bir periyotta yayımlandı.
Otoritenin baskıyı yasallaştırmak üzere mazeretlere muhtaçlığı vardır, o mazeretlerin en kullanışlıları genel geçer ahlaktan, gelenek görenekten dem vurmak oluyor. Yuvarlak laf ve kriterlerle hall-i hamur ediyorlar dayatmayı. Her vakit olduğu üzere.
İşin bitmediğini gördüler
Burada tartışma dizilerin sansürlenmesi üzerinden yapılıyor fakat siz de tabir ettiniz bir de bağımsız, eleştirel habercilik ve yayıncılık tarafı var…
Evet, toplumu zapturapt altında tutma uğraşı. Esasen Netflix’i amaç aldıklarını zannetmiyorum lakin amacın yanında Netflix ya da misal dijital platformlar da nasibini almış üzere. Onlar büyük sermaye sahipleri oldukları için, nasıl kimi sinemacıların tabiriyle ‘mısır-gazoz yasası’ çıkarıldıysa, bunların durumu da gözden geçirilir daha sonra. İşte biri mahkemeye başvurur, yürütmeyi durdurma kararı alınır falan filan. Sermaye gemisini yüzdürür yani.
Esas sıkıntı habercilik. Ana akımı denetim altına almakla işlerin hallolmayacağı anlaşıldı. Toplumsal medya var, elinde telefonu olan herkes, her vatandaş bir muhabire dönüştü. İsteyen her birey kendi Podcastini, Youtube vs. kanalını falan açabiliyor. Bu gelişmeler de taş olup otoritenin ayağına değiyor. Hedef onlarla bu fasılla baş etmeye çalışmak. Fakat bu internet üstünden yapılan işlerle ilgili racon kesmek afaki olmuyor mu? Zira karşısına yalnızca toplumu almıyorsunuz, muazzam gelişmiş teknolojileri de alıyorsunuz. VPN ile falan, orada bir şey olmaz. Sonuçta platformlar meselelerini çözerler. Kaldı ki Türkiye üzere bir ülkede ticari faaliyet yürüten her sermaye sahibi, kozmik yahut lokal kültürel hassasiyetlere muhalif bir eser arz etmemeye itina gösterir. Biz bir mühlet daha öpüşmesiz, koklaşmasız lakin silahlı külahlı tecavüzlü dizi seyredebiliriz, lakin haber de alamayız, bu üzücü doğal. Türkiye’de basın sansürlüdür.
Silah var şiddet var, fakat öpüşme yok tenkitleri de yapılıyor, burada nasıl bir kriter olur, olacak?
Hayatta ne oluyorsa dramada o vardır. Dramanın işi hayatı anlatmaktır. Berbatın kötülüğünü, güzelin uygunluğunu göstermek, çelişkileri aşikar etmek, ironiden yardım almaktır; dramanın yaptığı budur. Ancak bunun gösterimi ve kaideleri farklı oldukça teknik bir mevzuu. Zati toplumsal ahlaka mugayir bir şey yapmak çabucak hiçbir kanalın, üretim şirketinin, senaristin işine gelmez. Bizim işimiz anlatıcılık. İlhamımızın kaynağıyla muhatabımız birebirdir. Toplum.
“Sansür sinek gibidir”
Bunun kriteri nedir pekala? Ya da bir kriteri var mıdır?
Dünyanın her yerinde geçerli genel geçer ahlaki toplumsal kurallar, hassasiyetler var, kırmızı çizgiler var. Bu zati bu işin üretenleri tarafından bilinir. Terslik kolay alkış almaz değil mi? Münasebetiyle genelde herkes bu kurallara riayet eder. Burada anlamaya çalıştığımız ekstra baskı ve denetim diğer bir manaya geliyor. Bunun üniversal kurallarla yahut toplumun ahlaki bedelleriyle falan bir ilgisi yok, Türkiye’de hukuk kişiselleşti. Kamusal bir şey değil yani, şahsî artık. Bir kişinin ya da muhakkak bir zümrenin kendi doğrusu, menfaati veya öngörüsü doğrultusunda bir hayat sürüyoruz. TV de buna nazaran dizayn ediliyor. Yani birinin, bir tarafın, bir kümenin toplumu tornaya sokmak için ya da tabanını konsolide etmek için poz yapmasıdır, öbür bir şey değil.
Sansür işgaldir fakat geçicidir. İşgalci, işgal ettiği coğrafyada ebediyen kalamaz sonunda dönüp sarfiyat, kim orada başını o taşa koyuyorsa, orası onundur ve onlara kalır. Geçmişte de vardı, ’60’lı, 70’li yıllarda vardı, ’40’larda, 50’lilerde de vardı. Bir halde toplumsal dinamik, ülke şartlarını aştı, geçti gitti.
Söyleşinin tamamı için
