14 Mayıs’taki seçimler için hazırlanan milletvekili aday listelerinde bayanlar yeniden gereğince yer bulamadı. Cumhur ve Millet İttifak’ında seçilebilir yerden gösterdiği bayan adayların sayısı sadece 82. Yeşil Sol Parti ve TİP’te bayan aday oranı daha yüksek. Bayanların eşit temsiliyeti için çalışan dernekler ve aktivistler bu tablo karşısında öfkeli.
14 Mayıs’taki seçimler için hazırlanan milletvekili aday listelerinde bayanlar kendilerine gereğince yer bulamadı. Cumhur ve millet ittifaklarının ‘seçilebilir’ yerden gösterdiği bayan adayların sayısı sadece 82. Yeşil Sol Parti ve TİP’te bayan aday oranı daha yüksek.
Diken’den Anıl Can Tuncer’in haberine nazaran, 2018’de seçime girip küme kurmaya hak kazanan beş partinin 3 bin milletvekili adayından 702’si bayanlardan (yüzde 23,4) oluşmuştu. O devirde bayan adayların yalnızca 49’u birinci sıradan aday gösterildi. Seçimin akabinde Meclis’e giren 600 milletvekilinin 103’ünü bayanlar, 497’sini erkekler oluşturmuştu.
Bu seçimlerin listelerinde de durum pek farklı değil.
Cumhur İttifakı
AKP’nin 600 adayının 113’ü bayan ve bunlardan 37 tanesi bulundukları seçim bölgesinde birinci üç sıradan aday gösterildi. Birinci sıradan aday gösterilenler ise Ağrı’dan Ruken Kilerci, Edirne’den Fatma Aksal, Osmaniye’den Derya Yanık ve Düzce’den Ayşe Keşir oldu. İttifak ortağı MHP’deyse bayan milletvekili adayı sayısı sayı 90’da kaldı. Tekrar Cumhur İttifakı’nın yeni üyesi Refah Partisi’nin 600 adayının sadece 45’i bayan.
Millet İttifakı
DEVA Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’nin de dahil olduğu CHP listesindeki adayların 156’sı (yüzde 26,80) bayan. Bunlardan 39 tanesi bulundukları seçim bölgesinde birinci üç sıradan aday gösterildi. Birinci sıradan aday gösterilenler ise, Afyonkarahisar’dan Burcu Köksal, Ankara 1. Bölge’den Gamze Taşcıer, Bartın’dan Aysu Bankoğlu, Giresun’dan Elvan Işık Gezmiş, İzmir 2. Bölge’den Gökçe Gökçen, Osmaniye’den Asu Kaya, Sakarya’dan Ayça Taşkent, Trabzon’dan Sibel Suiçmez, Tunceli’den Hüsniye Karakoyun oldu.
İstanbul’da 98 kişi milletvekili aday listesinde yer alırken 26 bayan milletvekili adayı gösterildi. İstanbul 1.Bölge’de toplam 10 bayan aday yer aldı. Gamze Akkuş 2.sıradan, Elif Esen 7.sıradan listeye girdi. 2. Bölge’de 7 bayan milletvekili seçilirken, 3.Bölge’de bu sayı 9 oldu. Uğradığı silahlı akın sonucu ömrünü yitiren eski Diyarbakır Baro Lideri Tahir Elçi’nin eşi Türkan Elçi, İstanbul 3. Bölge 3. Sıradan; CHP Yoksulluk Dayanışma Ofisi Koordinatörü Hacer Foggo, İzmir 2’inci bölge 8’inci sıradan aday gösterildi. İki isim de CHP listelerinde birinci defa yer aldı. Tunceli Emek Gazetesi sahibi, eğitimci Hüsniye Karakoyun da CHP’nin Tunceli milletvekili adayı oldu.
Dokuz vilayette aday göstermeyen DÜZGÜN Parti’ninse 536 adayının 139’u bayan. Yani oran yüzde 25,9 düzeyinde.
Emek ve Özgürlük İttifakı
Partiler ortasında en fazla bayan adayı Yeşil Sol Parti gösterdi. HDP’nin de dahil olduğu emek ve özgürlük ittifakının çatı partisi Yeşil Sol Parti’deyse şu ana bildirilen 490 adayın 193’ünü bayanlar oluşturuyor.
Eski Mülkiyeliler Birliği Lideri, Barış akademisyeni Sevilay Çelenk Diyarbakır 6. sıradan aday gösterilirken, gazeteci Ayşegül Doğan Dağlı Şırnak’tan 3. sıradan aday gösterildi. Hak savuncusu Nurten Ertuğrul Batman 4. sıradan, Özgül Saki, Yeşil Sol Parti İstanbul 2. Bölge 2. sıradan aday oldu.
Emek ve Özgürlük İttifakında bulunan Emek Partisi (EMEP), Türkiye’nin birçok yerinde Yeşil Sol Parti listesinde milletvekili adayları gösterdi. Ekmek ve Gül Yayın Heyeti ve EMEP GYK Üyesi Sevda Karaca Antep 1. sıradan aday oldu.
Aynı ittifaktan Türkiye Emekçi Partisi (TİP) de 398 aday içerisinde 161 bayanı vekil adayı gösterdi. Sera Kadıgil İstanbul 1. Bölge’de 1. sıradan aday gösterildi. Çorlu’daki tren kazasında oğlu Oğuz Arda Sel’i kaybeden Mısra Öz, İstanbul 2. Bölge’de 2. sıradan, gözaltında dövülerek öldürülen gazeteci Metin Göktepe’nin kardeşi Meryem Göktepe de İstanbul 3. Bölge’de 2. sıradan aday oldu. Trans bayan aktivist ve oyuncu Esmeray Özadıktı ise İstanbul 2. Bölge’de 3. sıra adayı, avukat Yelda Koçak Ankara 2. Bölge 3. Sıra adayı oldu. Trans bayan aktivist Niler Albayrak ve İzmir Barosu LGBTİ+ Hakları Komisyonu’ndan Avukat Sena Yazıbağlı da listede yer buldu.
Kadınların eşit temsiliyeti için çalışan dernekler ve aktivistler bu tablo karşısında “Eşitlik demokrasinin olmazsa olmazıdır” diyerek tüm taraflara reaksiyon gösterdi.
Gülseren Onanç: Bayana yer açmayan bir siyasi görüş, bize vaat ettiği baharı güç getirir
SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği kurucusu Gülseren Onanç, partilerin belirli ezber telaffuzlar dışında bayanların eşit temsiliyle ilgili siyaseti bulunmadığını belirterek, aday listelerine şaşırmadığını söyledi: ”Bu durumun buraya geleceği aşikardı. Siyaset erkek hükümran bir alan. İttifaklar da erkek ittifakı biçiminde gelişince bu durumun bu türlü olacağını iddia etmeye başlamıştım. Millet ittifakının söylemlerinde içselleşmiş bir eşitlik lisanı görmüyorduk.
Siyasi partiler büsbütün erkek hükümran oyun alanları. Burada bir bayanın kendine yer açması çok güç. Yöneticilerin kararlı bir biçimde yaklaşması ve bunu politik süreç olarak örmesi gerekiyordu. Bu türlü gelişmediği için de sonuç şaşırtan değil. Genelde telaffuzda kalan İstanbul Sözleşmesi’ne geri dönüş ve 6284 sayılı kanunun savunulması öndeydi. ‘Siyasette bayanlar daha fazla temsil edilecek, iktidar içinde bayanın kesinlikle eşit sesi olacak’ üzere şeyler duymadık.
Duymadığımız bir şeyi de listede görmemiş olduk. Bayana yer açmayan, eşit temsile yer açmayan bir siyasi görüşün bize vaat ettiği baharları güç getireceğini düşünüyorum. Şayet bu sağlanmazsa, Kadın-erkek eşitliği sağlanmazsa gerçek eşitliğe ulaşmamız kelam konusu olamaz.”
“Kadın hareketinden aday gösterilmedi”
Senelerdir sokaklarda baskıya ve hak ihlallerine karşı direnenlerin bayanlar olduğuna dikkat çeken Onanç, bunun gerektiği biçimde parlamentoya yansımadığı kanısında: ”Sivil muhalefet sokakta en güçlü halde, direnen haklarını için vazgeçmeyen alanını bayanlar örmüştü. Fakat bu nedense siyasete yansımadı. ‘Kadınlar çok güçlü, isterse yapar’ laflarını duyuyoruz lakin iş o koltukları bir bayanla paylaşmaya gelince erkekler bayanlara yer açmamak için işbirliği yapıyorlar.
Başkanın iki dudağı arsında seçilmiş ve onun her dediğine parmak kaldıran bayanları istemiyoruz. Bizim temsilci görmek istediğimiz sivil muhalefeti yıllardır sokaklarda ören ve bedeller ödeyen bayanlar. Bayan hareketinden gelen 15-16 aday vardı. Lakin fakat bir tanesi seçilecek yerden aday gösterildi. Öbürleri aday bile yapılmadı.”
SES Derneği’nin muhalefete daveti: Bayan ve eşitlik bakanlığı kurulsun
Onanç, eşit temsil için çalışan SES Derneği’nin taleplerini de şöyle anlattı: “15 Mayıs’ta bu rejimin sonlanacağını umut ediyoruz. Yeni iktidardan da beklentilerimiz büyük. Geçtiğimiz hafta ilan ettik. Bayan ve eşitlik bakanlığı kurulmasını talep ediyoruz. İkinci olarak bayan sivil toplum örgütlerinin bütün karar alma ve siyaset üretme süreçlerine faal olarak katılmasını istiyoruz. Bahar lakin eşit temsille, bayanın erkeğin karar düzeneklerinde var olmasıyla gelebilir.”
Hürriyet’e konuşan Bayan Koalisyonu Koordinatörü İlknur Üstün da aday listelerinde bayan sayısının azlığından öte bayan siyasetlerini ve cinsiyet eşitliğini dillendiren, kaynaklarını bunun için kullanacak bayanların eksikliğine vurgu yaptı:
“Seçim İttifakı kıymetli ancak yıllardır ne vakit bir ittifak oluşturulsa birinci gözden çıkarılan küme bayanlar oluyor. ‘Şu an daha kıymetli sorunlar var, hele bir Türkiye kurtulsun’ deniyor. Lakin bu artık bayanların susup kabul edebileceği bir yaklaşım değildir. Demokratikleşme, bayanlar dışarıda bırakılarak yapılamaz. Bayanlar kendi süreçlerinde uğraş verirken, daha uygun bir dünya ve gelecek kurmanın bilici ve sorumluluğuyla hareket ettiler. Yani bayanların çabası, birebir vakitte ülkedeki her yurttaşın eşit, adil, özgür bir toplumsal hayatı mümkün kılmak için verdiği bir çabadır. O nedenle bayanların aday listelerinde beklendiği üzere yer almaması önümüzde gayret edeceğimiz uzun bir yol olduğunu gösteriyor.”
Nuray Karaoğlu: “Kota değil eşit temsil istiyoruz”
“Bu tablonun utancını her seçim devrinde bayanlara methiyeler düzüp, takviye isteyen son anda ise bayanları liste dışı bırakan erkeklere bırakıyoruz” kelamlarıyla reaksiyonunu lisana getiren Bayan Adayları Destekleme Derneği Lideri Nuray Karaoğlu, bugüne kadar milletvekili çıkarmayan 20 vilayet ortasından 5’i konusunda umutlu; bu devir Giresun, Osmaniye, Ardahan, Burdur ve Nevşehir’den bayan milletvekili çıkabileceğini belirtiyor.
“Sürekli politik alanda bayanlara parmak sallayarak ne yapması gerektiğini söyleyen erkekler var. Biz artık bu seçimlerde erkeklere ‘yeter’ diyoruz. Bu yıl bayan sesi o kadar güçlü geliyor ki artık yüzde 25’lik kotaları falan kabul etmiyoruz mecliste eşit temsil edilmek istiyoruz.”
Bu yazı, Eşitlik, Adalet, Bayan Platformu’nun sitesinden alınmıştır.
