Türkiye’de adil ve özgür seçimler olabilecek mi? Seçim hilesi mümkün mı? Bunun sonuçları ne olur? Alman hükümetinin görüşü ne? Alman siyasetçiler, “dönüm noktası” dedikleri Türkiye seçimlerini DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
Türkiye’de 14 Mayıs’ta yapılacak seçimler öncesinde gelişmeler Berlin’de de yakından izleniyor.
Sosyal Demokrat Partili (SPD) Olaf Scholz başbakanlığındaki hükümet, seçimler öncesindeki anti-demokratik adımlar nedeniyle Türkiye’de adil ve özgür bir seçim ortamından kelam etmenin güç olduğu görüşünde. Lakin hükümet, oyların sayımında “ciddi boyutta manipülasyon” beklemiyor.
Alman hükümeti, Türkiye’deki seçim sürecine ait müşahede ve değerlendirmelerini geçen hafta Federal Meclis İnsan Hakları ve İnsani Yardım Kurulu’nda yapılan oturumda milletvekilleriyle paylaştı.
Schloz hükümetinin seçimler için öngörüleri neler?
Alman Federal Meclisi’nin internet sitesinde yer alan bilgilere nazaran, Alman hükümeti Türkiye seçimlerindeki oy sayımlarında “ciddi boyutta manipülasyon” yaşanmayacağı kanısında. Bununla birlikte medyaya, muhalefete ve sivil topluma artan baskılar ve HDP hakkındaki kapatma davasına dikkat çeken hükümet yetkilileri, bu şartlarda yapılacak seçimlerin, özgür ve adil olarak nitelendirilmesinin güç olacağını düşünüyor.
Türkiye’de yargı bağımsızlığı, insan hakları ve basın özgürlüğü alanındaki gerileme Avrupa başşehirlerinde kaygıyla izleniyor
Geçen yıl yürürlüğe giren “dezenformasyon” yasasının gazetecileri üç yıla kadar mahpus cezası tehdidiyle karşı karşıya bıraktığına dikkat çeken hükümet yetkilileri, bunun bilhassa seçim süreciyle ilgili korkuları arttırdığına vurgu yapıyor.
Avrupa’dan gözlemciler Türkiye’ye gidecek
Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi (AKPM), Türkiye seçimlerini bugüne kadar oluşturulan en büyük seçim müşahede heyetlerinden biriyle izlemeye hazırlanıyor.
Bu heyetin başkanlığını da SPD’nin İnsan Hakları Sözcüsü Frank Schwabe üstlendi.
AKPM’nin üyesi olan Türkiye, Osman Kavala davasında AİHM kararını yerine getirmediği gerekçesiyle kontrol sürecine alınmıştı.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Schwabe, “Denetim sürecinde olan tüm ülkelerde Avrupa Kurulu seçimleri müşahedeler. Bu sefer oluşturulan heyet, Avrupa Kurulu’nun en büyük seçim izleme misyonlarından biri olacak. Bu da Türkiye’deki seçimlerin kıymetinin altını çiziyor. 40 kişilik bir heyet oluşturuldu ve ben de bu heyete başkanlık edeceğim” dedi.
SPD’nin İnsan Hakları Sözcüsü Frank Schwabe, AKPM’nin Türkiye seçimlerini izleyecek heyetinin başkanı
Seçim gününü, ikişer kişilik takımlar halinde toplam 20 grupla gözlemleyeceklerini anlatan Schwabe, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) da bir seçim müşahede heyeti göndereceğini, bu heyetle yakın uyum içinde olacaklarını, seçimlerden bir gün sonra da ortak bir basın toplantısı düzenleyeceklerini aktardı.
Demokratik bir seçim için kıstaslar neler?
Seçimlerden yaklaşık bir ay evvel, Nisan ayında, ‘seçim öncesi misyon’ olarak isimlendirilebilecek bir çalışma ziyareti için Türkiye’ye seyahat edeceği bilgisini paylaşan Schwabe, şu bilgileri verdi:
“Bir yandan seçim günü, fiili seçim sürecini, lakin tıpkı vakitte, genel olarak ülke genelindeki tüm seçim ortamını gözlemleyip değerlendireceğiz. Yani, seçim gününün yanı sıra genel olarak demokrasi ve hukukun üstünlüğünün genel durumunu, basının ne kadar özgürce çalışabildiğini, muhalefetin eşit fırsatlara sahip olup olmadığını gözlemleyeceğiz. Tüm bunlar, evvelden AGİT/ODIHR tarafından uzun periyotlu gözlemci olarak isimlendirilen şahıslar tarafından aylarca incelenmekte ve biz öncelikle onların bulgularını kullanacağız.”
“Türkiye’de demokratik ortam yok”
Türkiye’deki seçimlerin demokratik, adil ve özgür bir ortamda gerçekleşemeyeceği hakkındaki telaşları de kıymetlendiren Schwabe, son gelişmelerin olumsuz bir tablo çizdiğine işaret etti.
Sosyal Demokrat milletvekili, “Türkiye, öbür tüm ülkeler üzere, seçimlerin demokratik bir ortamda gerçekleşmesini sağlamak zorunda. Lakin kontrol raporları, insan hakları komiserinin raporları ve AİHM kararları ne yazık ki Türkiye’de bu türlü bir ortamın olmadığını ortaya koyuyor” dedi.
TBMM’deki en büyük üçüncü parti olan HDP hakkındaki kapatma davasının sıkıntılara bir örnek teşkil ettiğine dikkat çeken Schwabe, yeniden İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu’nun yargılanmakta olduğunu hatırlattı, ayrıyeten Avrupa Kurulu’na nazaran Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala’nın hala hukuka karşıt olarak cezaevinde tutulduklarına işaret etti.
Schwabe, seçimlerin ne ölçüde adil ve şeffaf olacağı konusunda bir kıymetlendirme yaparken bir yanda seçimler öncesinde demokratik bir tartışma ortamının bulunup bulunmadığını, adil bir yarış olup olmadığını, öteki yandan da seçim günü oy verme ve sayım üzere süreçleri izleyeceklerini anlattı.
“Türkiye çok tecrübeli ve çoğulcu yapıya sahip”
SPD’li siyasetçi, “Seçimleri değerlendirirken bir seçimin gerçekleştirdiği genel ortam ile seçim günündeki fiili süreci birbirinden ayırmak gerekir. Örneğin seçim günü hile yapılıp yapılmadığı üzere. Elbette, seçim gününde her şeyin düzgün işleyip işlemediğini bugünden değerlendiremem. Fakat şunu söyleyebilirim, Türkiye demokratik seçim standartlarına uyma konusunda çok tecrübeli bir ülke ve çok çoğulcu bir yapıya sahip. Hem partiler hem de sivil toplum, seçim gününde güçlü bir kontrol sağlıyorlar” görüşünü de aktardı.
“Denetim raporları kılavuz niteliğinde”
Seçim ortamının adil ve özgür olup olmadığı konusunda ise AKPM raporlarının birer kılavuz niteliğinde olduğunu, bugüne kadar hazırlanan raporlarda pek çok tenkidin tabir edildiğini hatırlatan Schwabe, şunları söyledi:
“Türkiye’de siyasi tutuklular var. Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş bunun örnekleri. Türkiye, AİHM’in katılaşmış kararlarını bugüne kadar uygulamadı. Esasen bu nedenle Avrupa Kurulu’nda Türkiye hakkında kontrol süreci başlatıldı. Tüm bunlar AKPM’nin kontrol raporunda yer alıyor. Seçim ortamının değerlendirmesi bakımından bu rapor bir kılavuz niteliği taşıyor.”
Türkiye’deki seçim ortamının değerlendirmesi bakımından AKPM’nin kontrol raporu kılavuz niteliği taşıyor
Avrupa Kurulu’na üye her ülkenin Türkiye’de demokratik kurallara uyulması beklentisine sahip olması gerektiğini kaydeden Schwabe, “Her hükümeti buna nazaran değerlendiriyoruz” dedi.
“Erdoğan idaresi NATO için muteber partner değil”
Ana muhalefetteki Hristiyan Birlik partilerinde de (CDU/CSU) gözler Türkiye siyasetinde yaşanan gelişmelerde.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan CDU/CSU’nun İnsan Hakları Sözcüsü Michael Brand, neden Türkiye seçimlerine değer verdiklerini anlattı.
“Ne yazık ki Cumhurbaşkanı Erdoğan idaresindeki sistem, binlerce insanı suçsuz bir biçimde mahpusa atan, demokrasiye karşı sistematik bir halde saldıran ve yolsuzluğun alabildiğine yaygınlaştığı, çok otoriter bir hale dönüştü” diyen Brand, Erdoğan liderliğinde Türkiye’nin, NATO için de sağlam bir partner olmadığını söyledi.
CDU/CSU’nun İnsan Hakları Sözcüsü Michael Brand, Erdoğan idaresindeki Türkiye’nin sağlam bir ortak olmadığını söyledi
Erdoğan idaresini, Ukrayna’ya karşı Rusya ile birlikte hareket etmeye çalışmak, AB ve NATO üyelerine karşı, saldırgan bir siyaset izlemekle eleştiren Brand, AKP iktidarının Türkiye’nin dünyadaki imajına büyük ziyan verdiğine işaret etti.
Brand, “Cumhurbaşkanı Erdoğan, tarihi başarılara imza atmış, Türk halkına ve Türkiye’nin müttefiklerine büyük katkı sağlamış, Kemal Atatürk’ün çağdaş ve tarihi Türkiyesinin tam aksini temsil ediyor” değerlendirmesini aktardı.
“Uyarı niteliği taşıyan bir beklentinin ifadesi”
Scholz hükümetinin Türkiye’de adil bir ortamda seçimlere gidilmediği, lakin önemli bir manipülasyon beklenmediği tespitini de kıymetlendiren Brand, bunun aslında diplomatik tabirlerle bir ikaz olarak da okunabileceğine işaret etti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
Alman hükümetinin “Erdoğan’ın yahut hükümet üyelerinin vakit zaman gösterdikleri histerik reaksiyonlarını ön almak için itidalli davranmaya itina gösterdiğini” söyleyen Brand, şöyle devam etti:
“Dolaysıyla seçimlere ait değerlendirmesi bir öngörü değil, tıpkı vakitte ihtar niteliği de taşıyan, bir beklentinin sözüdür. Zira ülkemizin tarihi dostu olan Türkiye’ye dikkatle bakan herkes, vazifedeki cumhurbaşkanının hem Türkiye’ye hem de Türkiye’nin Avrupa ile münasebetlerine ziyan verdiğini biliyor.”
“Hile ve manipülasyona kayıtsız kalınamaz”
Türkiye’deki gelişmeleri uzun yıllardır yakından izleyen tecrübeli bir siyasetçi olan Brand, seçimlerde manipülasyon yapılması, demokratik sonuçların kabul edilmemesi durumunda, Almanya ve AB’nin buna kayıtsız kalamayacağını da vurguladı.
Brand, “Erdoğan’ın yolsuzluklar ve çok sayıda hukuk ihlaliyle anılan sisteminin, mümkün soruşturmalardan kendisini korumak için, seçim hezimetine karşın iktidarda kalmak için her şeyi yapacağını kimse gözardı etmiyor. Şayet seçimlere hile karıştırılırsa, Almanya ve AB, doğal kendilerini bu rejimin cürüm ortağı ve Türk halkının düşmanı haline getirmek istemiyorlarsa, yaptırımlardan kaçınamayacaklardır” dedi.
Alman milletvekili, “Tutumumuz açık ve net olmalıdır: Almanya öteki ülkelerin demokratik kararlarına hürmet duyar, lakin yozlaşmış rejimlerin demokrasi ve insan haklarına savaş açmasına kayıtsız kalmaz” halinde konuştu.
Uluslararası Ceza Mahkemesi tartışması
Alman Federal Meclisi’ndeki toplantıda, kimi milletvekillerinin Erdoğan hükümetinin ağır insan hakları ihlallerinin Milletlerarası Ceza Mahkemesi’ne taşınmasını da gündeme getirdikleri belirtiliyor.
CDU’lu Michael Brand, bu hususta görüşlerini aktarırken insanlığa karşı hata işleyenlerin, bunun yanlarına kalmayacağını bilmeleri gerektiğini söyledi ve şöyle devam etti:
“Konu hakkındaki bilgim ve Milletlerarası Ceza Mahkemesi’ne yaptığım ziyaretler bağlamında şunu söyleyebilirim: Kendi ülkelerinde insanlığa karşı işlenen hatalar da devlet liderlerinin mahkumiyetine yol açabilir. Vladimir Putin, bu bireylerin yalnızca son örneği. Geçmişte, bu tıp hataları işleyen iktidar sahipleri, inançta olduklarını düşündüler, fakat kendilerini sanık sandalyesinde buldular.”
Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin siyasi değil isimli bir kurum olduğu için her bir davanın dikkatle incelenmesi gerekeceğini aktaran Brand, “Yargının siyasallaşması, her vakit felakete yol açar, tıpkı Erdoğan örneğinde de üzülerek gördüğümüz gibi” diye konuştu.
“Halka büyük vazife düşüyor”
Alman siyasetçi, Türkiye seçimlerinde mümkün seçim hilelerinin önlenmesi ve ifşasında, Türkiye’deki Türk halkına ve diasporaya, örneğin Almanyadakilere, büyük bir sorumluluk düştüğünü de kelamlarına ekledi.
CDU’lu siyasetçi, hem Almanya hem de Türkiye’deki seçim sandıklarında gözlemci, müşahit ve sandık vazifelisi olarak sorumluluk üstlenilmesi gerektiğini vurgularken, hilenin toplumsal medya ve öteki kanallar üzerinden paylaşılması, duyurulması gerektiğini kaydetti.
