17 Ağustos 1999’da yaşanan zelzelenin üzerinden 20 yıl geçti Başta Yalova Adapazarı İzmit ve Doğu Kolej Escort Marmara’nın tamamını etkileyen 7 5 şiddetindeki Büyük Marmara Zelzelesi saat 03 02’de gerçekleşti Resmi sayılara nazaran 18 binden fazla kişinin vefatına neden olan sarsıntının çabucak akabinde İstanbul’u da etkileyecek ve Rus Escort yıkımı daha büyük olacak bir sarsıntı tartışması başladı Geçen 20 yılda bu bahiste yasal düzenlemeler ve hazırlıklar yapılsa da bunların yetersiz olduğu ve değişikliklerin muhtaçlığı karşılayamayacağı konusunda sık sık tenkitler Sincan Escort yapılıyor Bilim insanları Kuzey Anadolu Fay Çizgisi’nin İstanbul’un güneyinden geçen kısmında güç birikmesi olduğunu ve bunun da büyüklüğü 7’nin üzerinde bir zelzeleye neden olabileceği uyarısı yapıyor
20 yıl geçti gerçek Yenimahalle Escort kayıp sayısı hala belirsiz
Yaklaşık 45 saniye süren Büyük Marmara Zelzelesi sebebiyle resmi sayılara nazaran 18 binden fazla insan hayatını kaybetti 50 binden fazla kişi yaralandı 5 bin 840 kişi kayboldu 300 bine yakın konut ve iş yeri hasar gördü yaklaşık 600 bin kişi evsiz kaldı Bölge halkı can kaybının daha fazla olduğunu ileri sürerken resmi olmayan kaynaklar da can kaybının 50 bin civarında olduğunu tez ediyor
Başbakanlık Kriz Merkezi’nin sarsıntıdan birkaç ay sonra yaptığı açıklamaya nazaran en fazla can kaybı yaklaşık 4 bin 500 kişi ile Gölcük’te oldu Kocaeli’nde kayıtlara geçen can kaybı 4 bin olurken Yalova ve Sakarya’da ise yaklaşık 2 bin 500’er kişi hayatını kaybetti Zelzelenin etkilediği İstanbul’un Avcılar ilçesinde ise 976 kişi ömrünü yitirdi
Can kayıplarının kıymetli bir kısmı binaların yıkılması ya da ağır hasar almasının sonucu meydana geldi. Jeoloji Mühendisleri Odası, 1999 yılında yayımladığı raporda, can kaybını artıran en kıymetli 3 öge olarak, evvelden bilinmesine karşın faal fay çizgisi üzerine yapılan ağır yapılaşma, sulu alüvyon yer, ve taban kaidelerine uyulmayan temeller, makus personellik, yapı gereçlerinin çürüklüğü gösterildi.
Marmara sarsıntısının iktisada etkisi
Marmara sarsıntısının yol açtığı hasarların giderilmesine yönelik 161.6 trilyon liralık nakdi yardım alınırken, 156.6 trilyon liralık harcama gerçekleştirildi. Çeşitli ülke ve milletlerarası mali kuruluşlardan yaklaşık 3.5 milyar dolar meblağında kredi sağlandı. Kelam konusu krediler sarsıntı bölgesinde genel olarak, konut inşaatı ve yeni konut şebekeleri, yeni hastane inşaatları ve sıhhat ünitelerinin rehabilitasyonu, ilköğretim okulu inşaatları, demir yolu ve kara yolu başta olmak üzere ulaştırma sistemlerinin yenilenmesi ve KOBİ’lere finansman takviyesi için kullanıldı.
Marmara Zelzelesi gerek nüfus yoğunluğu gerekse üretim hareketlilikleri bakımından Türkiye’nin çok değerli bir sınırında tesirli oldu. Sarsıntısı içine alan Yalova, Kocaeli, Sakarya, İstanbul, Düzce, Bolu, Bursa ve Eskişehir vilayetleri Türkiye nüfusunun yaklaşık yüzde 23’ünü kapsıyordu. Bu vilayetlerin Gayri Safi Ulusal Hasıla (GSMH) içindeki hissesi da da 35’ti. Zelzelenin en fazla tahribatta bulunduğu Kocaeli, Sakarya ve Yalova’nın GSMH içindeki hissesi ise yüzde 7 düzeyindeydi.
İçinde petrol rafinerileri, petrokimya tesisleri, dokuma hammadde üretimi, motorlu kara taşıtları imali, lastik sanayi ve metal ana sanayi tesisleri üzere birçok ağır iş kolunu bulunduran bölgenin bir öteki ehemmiyeti de başka kesimler için orta malları üreten tesisleri de barındırmasıydı.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) 1999 Marmara Zelzelesinin iktisat üzerindeki tesirlerine dair yürüttüğü çalışmada zelzelenin tesirleri, direkt maliyetler, dolaylı maliyetler ve ikincil maliyetler olarak sınıflandırıldı. Direkt maliyetler, sermaye mallarına ve stoklara sarsıntının tesirini gösterirken, dolaylı maliyetler, üretim ve gelir kayıplarının yanında acil yardım harcamalarını da içeriyordu. İkincil tesirler ise zelzelenin kısa ve uzun devirde iktisadın genelindeki, örneğin mali siyasetler ve ödemeler bilançosu, enflasyon, işsizlik üzere göstergeler üzerindeki tesirlerini yansıttı.
TÜSİAD, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ve Dünya Bankası tarafından hazırlanan çeşitli çalışmalarda Marmara Zelzelesinin ekonomik sonuçlarına dair birbirine yakın sayılar verilmektedir. Toplam maliyet TÜSİAD’a nazaran 17 milyar dolar, DPT’ye nazaran 15–19 milyar dolar, Dünya Bankası’na nazaran 12–17 milyar dolardı
Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) açısından bakıldığında ise ziyan TÜSİAD’a nazaran GSYİH’nin yüzde 9’u, Devlet Planlama Teşkilatına nazaran yüzde 8–10’u, Dünya Bankası’na nazaran yüzde 6,3–9’u oranında oldu.
Depremden sonra neler yapıldı?
Depremin akabinde birinci etapta arama kurtarma faaliyetlerine bir müddet sonra da enkaz kaldırma çalışmalarına odaklanıldı Kızılay ve Sivil Savunma Birlikleri üzere kamu oluşumlarının yanı sıra Arama Kurtarma Timi AKUT üzere özel ve istekli kümeler da yardım çalışmalarında aktif rol oynadı Ayrıyeten İngiltere Yunanistan ABD ve Japonya başta olmak üzere çok sayıda ülkeden yardım vazifelisi geldi Türkiye’ye toplamda 52 ülke yardım etti Memleketler arası kuruluşlardan da acil yardım grubu araç tıbbi ve insani yardım materyalleri gönderildi Birtakım yerlere kurtarma takımlarının ulaşması günler sürdü Kimi noktalarda enkaz kaldırma çalışmaları aylarca devam etti
Bülent Ecevit başbakanlığındaki hükümet gerek zelzele sonrası yardım ve kurtarma çalışmalarında kullanılmak gerekse de sarsıntının yarattığı ekonomik zararın tesirlerini gidermek için bir dizi yasal düzenleme yürürlüğe koydu Yapılan düzenlemeler ortasında şunlar yer aldı
Başta Özel İrtibat Vergisi olmak üzere bir dizi yeni vergi getirildi ve bu vergilerin çok büyük bir kısmı hala yürürlükte bulunuyor
20 bilim insanı ve araştırmacıdan oluşan Ulusal Zelzele Kurulu kuruldu lakin bu Kurul 2007 yılında lağvedildi
İstanbul’un birçok noktasına sarsıntı konteynırları yerleştirildi ve toplanma alanları belirlendi Belirlenen toplanma alanlarının büyük bir kısmı daha sonra imara açıldı
Deprem sigortası mecburî hale getirildi
Türkiye genelinde arama kurtarma gruplarının sayısı artırıldı
İmar yasalarında bir dizi değişiklikler yapıldı Sarsıntının akabinde yapıların sarsıntıya dayanıklılık temelleri ve kontrol kuralları değiştirildi 2007 2012 ve son olarak 2019 yılında yönetmeliklerde önemli değişikliklere gidildi
Depremi bekleyen kent İstanbul
Bilim insanları Kuzey Anadolu Fay Sınırı’nın İstanbul’un güneyinden geçen kısmında güç birikmesi olduğunu ve bunun da büyüklüğü 7’nin üzerinde bir sarsıntıya neden olabileceği uyarısı yapıyor İstanbul’un altından geçen bir fay çizgisi bulunmuyor Lakin Marmara Depremi’nde kırılan Kuzey Anadolu Fay Çizgisi’nin bir uzantısı İstanbul’un Adalar ilçesinin güneyinden geçiyor Bu nedenle de İstanbul’da güneyden kuzeye hakikat ilerledikçe zelzele riski de azalıyor
Çarpık kentleşmenin ve bilhassa İstanbul kıyı şeridinde kıyıların doldurulmasıyla yapılaşan bölgelerde potansiyel zararın daha fazla olacağı uyarısı uzmanlar tarafından tekrarlanırken muhtemel bir tsunami riskinden de kelam ediliyor
Uzmanlar İstanbul’da vakti bilinmese de büyük bir sarsıntının yaşanacağı ve bunun büyüklüğünün de 7’nin üstünde olacağı konusunda ihtarlarda bulunuyor
Senaryolar korkutucu
BBC Türkçe nin haberine nazaran son olarak Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Boğaziçi Üniversitesi İTÜ ve Ankara Üniversitesinden bilim insanları ile birlikte bir çalışmaya imza attı
Bu çalışmada tarihi datalar incelendi ve fay çizgisinde ölçümler yapıldı Doğu’da Çınarcık merkezde Kumburgaz ve Batı’da Tekirdağ çizgisini izleyen Kuzey Anadolu Fay Çizgisi’nde sırasıyla 7 5 7 4 ve 7 2 büyüklüğünde zelzeleler beklendiği belirtildi
Almanya merkezli Geomar Helmholtz Okyanus Araştırma Merkezi de Marmara Denizi’nin altında iki yılı aşkın bir müddet inceleme yaptı Temmuz başında açıklanan sonuçlara nazaran denizin altındaki tektonik gerginliğin arttığı ve bunun da 7 1 ile 7 4 ortasında bir büyüklükte zelzele yaratmasının beklendiği açıklandı
Japon Milletlerarası İşbirliği Ajansı JICA ile İBB tarafından yapılan ve sonuç raporu 2002 yılında yayımlanan çalışmaya nazaran İstanbul’daki binaların yüzde 35 ile 38’inin sarsıntıda hasar göreceği öngörüldü
Aynı çalışmada can kaybı 73 ile 87 bin ortasında ağır yaralı sayısı ise 120 ile 135 bin ortasında hesaplandı Can kayıplarının ve ağır yaralanmaların tamamının çöken binalardan kaynaklanacağı belirtilirken zelzelenin etkileyeceği toplam kişi sayısı da en az 1 milyon olacağı tabir edildi
Nurlu Yaklaşık 50 bin vatandaşımız ağır yaralı olacak 44 bin 802 binamız yıkılacak Açıkta kalacak insan sayısı 2 milyon 374 bin Biz en berbata nazaran hazırlıyoruz Bunlar İstanbul için verdiğim bedeller Marmara Bölgesi’nde olacağı için genelde 28 bin 30 bine yakın bir can kaybımız kelam konusu Yaklaşık 2 milyon 6 yüz bin vatandaşımız açıkta kalmış olacak Sarsıntı sonrası olacak tsunami tesirleri de olacaktır dedi
Mevzuatta nasıl değişiklikler yapıldı
Türkiye ve yakın etrafında 1900 ile 31 Aralık 2017 ortasında 4 ve üzerindeki büyüklükte 10 bin 503 17 Ağustos 1999 Marmara zelzelesinden bu yana ise yaklaşık 211 bin zelzele meydana geldi Geçen 20 yılda sarsıntıya hazırlık için başta inşaat dalında olmak üzere birçok düzenleme yapıldı
Yüzden 92 si zelzele bölgesi olan Türkiye de 2007 yılında yenilenen yönetmelikle ülke 1 den 4 e kadar zelzele bölgelerine ayrıldı ve tanımlar bunlara nazaran yapıldı 2011 deki sarsıntı yasasının gerisinde da 2012 de Kentsel Dönüşüm yasası ve ilerleyen yıllarda bu kanunla ilgili yönetmelikler çıkarıldı 2019 yılı başında ise inşaat mevzuatında üç değerli değişiklik yapıldı Son devirde yapılan bir öbür uygulama da 24 Haziran 2018 seçimlerinden evvel yürürlüğe giren ve afet risklerine hazırlık kapsamında ruhsatsız yapıların kayıt altına alınmasını amaçlayan İmar Affı oldu
İnşaat Mühendisleri Odası nın hazırladığı rapora nazaran Türkiye de 10 milyona yakın yapının büyük kısmı kaçak ve ruhsatsız Tıpkı vakitte mühendislik hizmeti almadan üretilmiş binalar kelam konusu Bu yapıların zelzele güvenliğinin olmadığı kaydedildi
Hükümetin kentleri sarsıntıya hazırlamak için kentsel dönüşümden diğer önerisi ve uygulaması bulunmadığı belirtilen raporda İmar Affı nın ilanı sonrası inançlı olmayan yapıların muhafaza altına alındığı kaydedildi Ayrıyeten kamuoyunda güvensiz yapı stoku için tespit uygunlaştırma güçlendirme yapılması gerekirken İmar affıyla kamusal alanların talanının legalleştiği plansız yapılaşmanın maddeleştiği inançlı yapı gerekliliklerinin kontrolünün sağlanamadığı tenkitleri yapıldı
Yapıların güvenliğinin yanı sıra kentlerdeki mümkün afet durumlarında süreksiz yahut daima toplanılabilecek halkın barınma beslenme sıhhat üzere temel muhtaçlıklarının karşılandığı acil toplanma alanları konusunda da gerekliliklerin yerine getirilip getirilmediği konusunda tartışmalar sürüyor
Marmara ve Düzce sarsıntılarının akabinde hazırlanan Afet Acil Hareket Planı’nda toplam 480 toplanma alanı belirlendi AFAD 2015 yılında yaptığı açıklamada toplanma alanı sayısının 1332’ye yükseldiğini süreksiz çadır heyetim alanı sayısının 77 olduğunu açıkladı
Aralık 2018’de Yeni Şafak gazetesinde yer alan bir habere nazaran AFAD Lideri Mehmet Güllüoğlu İstanbul’daki toplanma alanı sayısının 2 bin 850’ye ulaştığını söyledi
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası büyük çaplı toplanma alanlarının değerli bir kısmının imara açıldığını ve bu alanlara AVM ve konut projesi üzere yapıların inşa edildiğini açıkladı TMMOB’un verdiği bilgiye nazaran İstanbul’da şu anda kriterleri karşılayan 77 toplanma alanı bulunuyor ve AFAD’ın saydığı yerlerin değerli bir kısmını küçük park ya da kalabalık kümeleri alamayacak kadar küçük açık alanlar oluşturuyor
AFAD ise 77 toplanma alanı bulunduğu argümanını reddediyor
Toplanma alanlarının listesine kimi ilçe belediyelerinin internet siteleri ile e devlet üzerinden ulaşılabiliyor
2012’de başlatılan kentsel dönüşüm çalışmalarına devam ediyoruz diyen Bakan Murat Kurum son olarak yaptığı açıklamayla 81 vilayette 609 bin konut ve iş yerini riskli yapı statüsünde yenilendiğini 560 bin bağımsız ünitenin tahliye ve yıkım sürecinin gerçekleştirildiğini söyledi Yeni bir Kentsel Dönüşüm Hareket Planı hazırladıklarını söyleyen Kurum eylülün birinci haftasında düzenlenecek toplantıyla hareket planının duyurulacağını kaydetti
