John Sudworth
Çin hükümetinin, Uygur Türklerine yönelik “eğitim kampı” siyaseti kapsamında, Müslüman çocukları ailelerinden bilhassa ayırdığı ortaya çıktı.
BBC’nin yaptığı araştırma, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde son iki yılda, çok sayıda büyük ölçekli yatılı okulun kurulduğunu gösterdi.
Araştırma kapsamında çok sayıda Uygur Türkü ile İstanbul’da da röportaj yaptık. Çocuklarından ayrılmak zorunda kalan ailelerle de konuştuk.
Yapılan 60 röportajda aileler, Sincan’da ortadan kaybolan en az 100 çocuğa ilişkin tanıklıklarını anlattı.
Çin yetkilileri, Uygur Türklerinin, radikal eğilimlerler gayret kapsamında “dil öğretim merkezlerinde” eğitim gördüğünü söylüyor.
Devasa ölçekte yatılı okul inşaatları
Türkiye’deki Uygurlulara nazaran, Sincan’a geri dönüş neredeyse kesin bir gözaltı manasına gelityor.
Sincan’da yaşayan akrabalar için ise yapılacak ulusalararası bir telefon konuşması bile tehlike teşkil ediyor.
BBC’nin katkısı ile yapılan bir araştırma, bilhassa ailelerinden ayrılan Müslüman çocukların nasıl bir ortamda eğitim gördüğüne ışık tuttu.
Doktor Adrian Zenz, Uygur Özerk Bölgesi’ndeki toplama kamplarına yönelik araştırmalarıyla memleketler arası ün kazanmış bir bilim adamı.
Alman bilim adamının kamuoyuna açık resmi evraklar üzerinde yaptığı araştırma, Sincan bölgesinde, sıradışı ölçekteki okul imal programını ortaya koydu.
Elde edilen uydu fotoğraflarında, genişletilen yerleşkeler, eklenen yurt binaları ile çok büyük çapta bir kapasite artırımı gün yüzüne çıktı.
Bu bulgular, yetişkinler için kurulan toplama kampları ile eş vakitli olarak, çocuklar için de yatılı kamp sisteminin uygulamaya konulduğunu gösteriyor.
Yalnızca 2017 yılına ilişkin datalarda, Sincan bölgesinde ana okuluna başlayan çocukların sayısının, evvelki yıla nazaran yarım milyondan fazla arttığını gösteriyor.
Çin, Sincan’da 1,2 milyar dolar harcadı
Resmi sayılara nazaran, bu sayının yüzde 90’ını ise Uygur Türkleri üzere Müslüman azınlığa dahil çocuklar oluşturuyor.
Aynı resmi datalar, sadece Sincan bölgesindeki yatılı ana okulu inşaatları için, devletin 1,2 milyar dolar harcadığını gösteriyor.
Bu okullardan biri olan Yecheng Kenti Numara 4 isimli devasa yatılı okula, sadece geçen Nisan ayında, etraf köylerden 2 bine yakın çocuk getirildi.
‘Ebevenlerin yerini alan okullar’
Yukarıdaki görseller, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin güneyindeki Yecheng (Uygurca’da Kargılık) kentinde iki yeni yatılı okulun inşa edildiğini gösteriyor.
10 ve 11 numaralı okullar olarak resmi kayıtları tutulan bu iki büyük yatılı eğitim merkezinin üretimi, bir yıldan kısa bir mühlet içinde tamamlandı.
Devlet propagandası, bu yatılı okulları “sosyal istikrarın ve huzurun” sağlandığı merkezler olarak tanımlıyor ve “okulun ebevenlerin yerini aldığını” savunuyor.
Alman araştırmacı Zenz’e nazaran ise kurulan sistemin daha derin bir hedefi var.
Adrian Zenz, “yatılı okullar, azınlıklar üzerinde kültürel mühendislik yapılabilmesi için ülkü ortamı sağlıyor” değerlendirmesini lisana getiriyor.
Zenz’in araştırması, okul ortamında Uygur Türkçesi ve başka tüm azınlık lisanlarının konuşulmasının Çin devleti tarafından engellendiğini gösterdi.
Buna nazaran, bir puanlama sistemi ile, öğrenciler ve öğretmenler Çince dışında bir lisanın konuşulması halinde ceza kapsamına alınıyor.
‘Böyle bir örneğe hiç rastlamadım’
BBC’nin konuştuğu Sincan Propaganda Bakanlığı’ndan Şu Guisiang, çocukların yatılı okullara koyularak ailesiz bırakıldıklarına ait bulguları reddediyor.
Guisiang, “Bir ailedeki tüm bireyler, lisan öğretim merkezlerine gönderilmişse o ailede önemli bir lisan sorunu var demektir” diyor ve gülümseyerek ekliyor:
“Ben bu türlü bir örneğe hiç rastlamadım.”
Adrian Zenz’in araştırmasındaki en kilit noktalarından biri, çok sayıda çocuğun bu yatılı sisteme kayıt edildiğini delillendiriyor.
Aileleri lisan öğretim merkezlerinde tutulan yahut cezaevinde bulunan çocukların, devlet bakımına alınıp alınmaması ile ilgili detaylı durum tespit raporları elde edildi.
Kaşgar kentindeki resmi eğitim yetkililerine gönderilen bir talimat yazısı, ebeveynleri kamplarda olan çocukların acil biçimde bakım altına alınmasını içeriyor.
Bu talimatta, “psikolojik dayanağın güçlendirilmesi…” ve “öğrencinin fikir eğitiminin sağlamlaştırılması” üzere sözler yer alıyor.
‘Bu yapılan kültürel bir soykırım’
İstanbul’daki salonda BBC’den John Sudworth’ün konuştuğu annelerden biri, “Tüm dünya bu gerçekler ortadayken nasıl sessiz kalıyor?” diye soruyor.
BBC’nin Sincan’daki yatılı okul sistemi üzerine yaptığı araştırmada, bu okulların geniş güvenlik tedbirleri altında olduğunu da ortaya koydu.
İzleme sistemleri ile daima gözlenen bu yapıların, bir birçoklarında alarm sisteminin yanında, 10 bin Volt gücündeki elektrik teller de yer alıyor.
Bazılarındaki fiziki güvenlik ögesi sayısı, toplama kamplarındakilerin dahi sayısını aşıyor.
Adrian Zenz’e nazaran, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde 2017 yılında hayata geçirilen bu sistemle, dininden, lisanından ve Uygur kökenlerinden uzaklaştırılmış yeni bir jenerasyon yaratılmak isteniyor.
Zenz, “Elde edilen kanıtlar, yapılanı kültürel bir soykırım olarak adlandırmamızı gerektiriyor” diyor.
