Türkiye 2017’de düzenlenen referandumunda kabul edilen başkanlık sistemine 24 Haziran 2018’deki genel seçimle birlikte resmen geçti.
Yeni sistemde TBMM’nin çıkardığı kanunların yanı sıra Cumhurbaşkanı da kararnameler yayımlayarak yasal düzenlemeler gerçekleştirebiliyor.
Son bir yıldaki kararname ve kanunları karşılaştırdığımızda, kararnamelerin sayısının kanunların önüne geçtiği görülüyor.
Kanunların sayısının da iki yıl üst üste, üçte teğe yakın bir oranda azaldığı görülüyor.
Peki bu tablo bize neyi anlatıyor? Yasal düzenlemelerde bundan sonra kararnamelerin yükü kanunlara nazaran daha fazla mı olacak?
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Küme Başkanvekili Cahit Özkan ve Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Milletvekili İbrahim Kaboğlu’na sorduk.
Özkan: Çerçeveler yerine yerleştikten sonra artık kararname görmeyeceksiniz
Hukuk alanında yüksek lisans yapmış olan AKP Küme Başkanvekili Cahit Özkan, son bir yılda çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin (CBK) sayısının yüksek olmasını Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne yeni geçilmiş olmasına bağlıyor:
“Anayasamız CBK’nın Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde idari işleyişle ilgili konularla çıkabileceğini tabir ediyor. Sisteme yeni geçildiği için Cumhurbaşkanlığı sisteminin kendi yönetim teşkilatıyla ilgili konularda kararnameye gereksinim var. Sisteme yeni geçildiği için şu periyotta fazla kararname çıkarılmış olabilir. O, sistemin yeni hayata geçtiğinden kaynaklanıyor.
“Ama gelecek devirde, bu idari teşkilat yerine oturdukça kararname sayısı diye bir şey olmayacak, bu konuda anayasanın öngördüğü hangi çerçevede kararname çıkarılacaksa o çerçeveler yerine yerleştikten sonra artık kararname görmeyeceksiniz.
“Zaten şu ana kadar çıkarılan kararnamelere bir göz atacak olursanız tamamı Cumhurbaşkanlığı sistemi, Cumhurbaşkanlığı’nın idari yapısı ve teşkilatıyla ilgilidir.”
- Parlamenter sistemden başkanlığa geçen ülkeler neler yaşadı?
Anayasa profesörü ve CHP milletvekili İbrahim Kaboğlu ise anayasa değişikliği referandumu öncesinde muhalefetin “Bu sistem gelirse Türkiye kararnamelerle yönetilen bir devlete dönüşecek” tenkidinde haklı çıktığını söylüyor.
Kaboğlu, Anayasa’nın 103. unsuruna nazaran andiçen ve “Üzerime aldığım vazifesi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma Büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve gururum üzerine andiçerim” diyen Cumhurbaşkanı’nın birebir vakitte parti başkanı olmasının, Anayasa’nın uygulanmasını zorlaştırdığını, Cumhurbaşkanı’nın “Anayasa dışı formda CBK’lerle ülkeyi yönetme yetkisini kendisinde bulduğunu” söylüyor.
AKP Küme Başkanvekili Özkan, bu tenkide karşı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın vatandaşların hizmet beklentisini hayata geçirdiğini, Anayasa’da belirtilen çerçevelerde CBK çıkarılırken insan hak ve özgürlükleri üzere kararname çıkarılması sonlandırılmış alanlarda kararname çıkarılmadığını belirtiyor:
“Anayasal hudutlar içerisinde CBK çıkarılmıştır ve muhalefetin de Anayasa’nın çizdiği hudutlar dışında CBK çıkarıldığına ait hiçbir argümanı bulunmamaktadır.”
Kaboğlu: CBK’ler Anayasa’nın çizdiği hudutların dışında
CBK’lerin anayasa değişikliğiyle belirlenen alanların dışında da çıkarıldığını savunan Kaboğlu, buna iki örnek veriyor:
- 34 sayılı kararname ile Adalet Akademisi’nin kurulması: Kaboğlu, Anayasa’nın 141. unsuruna nazaran hakim ve savcıların eğitiminin kanunla düzenlenmesi gerektiğini lakin burada CBK ile düzenleme yapıldığını, bunun Anayasa’ya muhalif olduğunu aktarıyor.
- 1 numaralı kararname mahalli yönetimlerin Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na bağlanması: Kaboğlu, Anayasa’nın 127. unsurunda nazaran “mahalli yönetimlerin kuruluş ve misyonları ile yetkileri, yerinden idare prensibine uygun olarak kanunla belirlenir” tabiri yer alırken bu alanın KHK ile değiştirilmesinin Anayasa’ya karşıt olduğunu söylüyor.
Kaboğlu, bu kararnamelere karşı hukuksal yollara başvurduklarını da ekliyor.
2016’dan bu yana dikkat çeken bir başka olgu da TBMM’nin onayladığı kanun sayısının yıldan yıla azalması.
Bunun nedenini sorduğumuz AKP Küme Başkanvekili Özkan, parlamentonun pek çok temel maddeyi hayata geçirdiğini, bu süreçte çok sayıda yasa çıkarıldığını, sonrasında da “taşların yerine oturduğunu” söylüyor:
“Normalde bir yasama tekniği açısından bakacak olursak, sizin de yayın oranınızın bulunduğu ülkede, İngiltere’de teamül hukuku diye söz ettiğimiz ve bilhassa de mahkemelerin verdiği içtihatlarla gelişen bir hukuk sistemi vardır. Çok kanun yapılıyor olması hukuk sisteminin düzgün işlediği manasına gelmez.
“Son 15 yılda ferdî dataların korunması üzere Türkiye’de insan hak ve özgürlüklerini garanti altına alan asırlık ıslahatlar hayata geçirildi, bütün kurum ve konseyler oluşturuldu, temel yasalar ikmal edildi.
“Ceza kanunu, ceza yargılaması, ceza infaz kanunu, tutukevlerine dair kanun, uygar kanun, borçlar kanunu, ticaret kanunu üzere temel yasalar son 15 yılda büsbütün gözden geçirilmiş, temel yasa olarak bir bütün formda yapılmış ve bu sebeple de yasal düzenlemelerimiz yerli yerine yerleşmiştir.”
‘Yeni sistemin ruhu’
Özkan, bundan sonra düzenlemelerin “yeni sistemin ruhuna uygun olarak” yapılacağını aktarıyor:
“Yeni sistemin ruhu nedir? Yeni sistemde yönetmeliklerle yapılması gereken konuların kanunla düzenlenmesi yasama tekniği açısından yanlıştır. CBK’lerle yapılması gereken hususlarım parlamentoya getirilmesi yanlıştır. Konuşma yeri, müzakere yeri, ülkenin ortak bir noktada buluşma yeri olarak tabir edilen parlamentonun ruhuna ters bir formda elinizde ne varsa parlamentoya getirip ‘bunu burada yasal düzenlemeye kavuşturayım’ anlayışı sağlıklı bir sistem değildir aslında.”
CHP milletvekili Prof. Kaboğlu ise kanunların sayısının azalmasında üç faktörün tesirli olduğunu söylüyor:
- “CBK alanının çok genişlemiş olması ve Meclis’te CBK’lere karşı bir izleme düzeneğinin oluşturulamaması.
- Torba kanun uygulamasının çok yaygınlaşmış olması nedeniyle hudutlu sayıda kanun oylanmasına karşın bunların çok geniş bir yasal düzenleme alanına ait olması.
- Yerel seçimlerin ulusal seçime dönüştürülmüş olması nedeniyle TBMM’nin Temmuz 2018’den beri çok kesintili bir biçimde çalışabilmiş olması.”
Torba maddelerdeki rekor artışın gerisinde ne var?
Özkan: Türkiye ülkü hukuka yaklaştı, bundan sonra fizik kanunları üzere kanunlar yapılacak
AKP Küme Başkanvekili Özkan ise Türkiye’deki hukuk sisteminin hukukçuların “de lege feranda” dediği “ideal hukuka” yaklaşmış bir sistem olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Bundan sonra göreceğimiz hadise şudur: Dünya parlamentoları, İngiltere Parlamentosu da buna en hoş örneklerden biridir, öncelikle ülke problemlerinin enine uzunluğuna konuşulduğu, adeta tabiat kanunları üzere değişmez, uzun müddet yürürlükte kalan fizik kanunları üzere kanunların yapıldığı; çok müzakereli yasal düzenlemelerin de bir asır boyunca hayatta kalabileceği bir yasama sürecini inşallah bundan sonra daha fazla göreceksiniz.
“Bu da parlamento tarihimiz, yasama tarihimiz açısından çok başarılı, verimli bir sürecin de açıkça göstergesidir.”
İbrahim Kaboğlu ise bu açıklama hakkında “Ben dünyanın öbür tarafında Avustralya yahut Galapagos Adaları’nda yaşayan biri olsaydım ‘Ya ne hoş derdim’. Bu halde pembe tablolar çizmek, sanal ötesi bir dünya yaratmaya çalışmak bir vekil için ne kadar sanki ahlakidir, etiktir, bu tartışmaya girmiyorum” diyor.
Kaboğlu, “Madem ki o kadar güçlü düzenlemeler yapıldı, daha bir ay evvel adalet bakanlığının çalışması ve Cumhurbaşkanının açıklamasıyla yargı ıslahatı strateji dokümanı, yüz sayfayı aşan bu evrak neden hazırlandı? Her şey yolunda ise onlarca, yüzlerce kanunda değişiklik getirecek olan bu türlü bir evrak neden açıklandı?” diye soruyor.
Bundan sonra ne olacak?
Kaboğlu’nun önümüzdeki periyoda dair öngörüsü ise Özkan’dan farklı:
“Türkiye seçimsiz bir biçimde 2023’e gidebilir, şu anki anayasal durum bu türlü ancak bu devir bu türlü olsa bile Cumhurbaşkanının Tayyip Erdoğan’ın son devri, ikinci ve son devridir.
“Dolayısıyla bu anayasal sistem Tayyip Erdoğan tarafından ferdî proje olarak getirilip, şahsî proje olarak sahiplenilerek topluma bu biçimde lanse edildiğine nazaran ve artık bu anayasal tertibin çalışmadığı, sürdürülemezliği de bir yıl içerisinde teyit edildiğine nazaran o vakit demokratik bir anayasa dönülmesini konuşmalıyız.
“Muhalefet partileri olarak esasen üç parti buna hazır. Türkiye’nin bu türlü bir anayasal sistemde yüzüncü yıla yanlışsız ilerlemesi, bu formda daha ileri bir demokratik ve anayasal sistemi kurması mümkün olmadığı için demokratik anayasa arayışlarının gündeme gelmesi beklenir diye düşünüyorum.”
- OHAL’in akabinde, iki yıllık sürecin bilançosu
