Gülsen Solaker / Ankara
AB eski bakanı Hükümran Bağış’ın Prag büyükelçisi olarak atanabilmesi için agreman istenmesi Dışişleri’ne yapılan siyasi atamaları yine gündeme getirdi. İstisnai atamaların Bağış ile hudutlu olmayabileceği belirtiliyor.
Daha evvel AB Bakanlığı misyonu yapan Hükümran Bağış’ın Türkiye’nin Prag büyükelçisi olarak atanması için agreman yani atama için uygunluk araştırması istenmesi, Dışişleri Bakanlığı’na yapılan siyasi atamalar konusunu yine gündeme getirdi. Son devirde Dışişleri’ne dışardan istisnai büyükelçi atamalarının arttığı ve meslek diplomatların art plana itildiği tarafındaki tartışmalar alevleniyor.
Egemen Bağış, AKP ile Gülen yapılanması ortasında kırılma noktalarından biri olarak kabul edilen 17-25 Aralık 2013 yolsuzluk savları soruşturmaları nedeniyle bakanlık vazifesinden ayrılmak zorunda kalmıştı. Bağış, 2015’deki genel seçimlerde milletvekili adayı olmayarak faal siyasette bir mühlet yer almamıştı.
Son olarak İstanbul’da Süryani kilisesinin temel atma merasimine Erdoğan ile birlikte katılan Bağış için Çekya’dan büyükelçilik için agreman istendi. Dışişleri kaynakları DW Türkçe’ye bu atamanın bir müddettir konuşulan bir mevzu olduğunu söyleyerek, Bağış’ın Prag büyükelçisi olarak atanmasının planlandığını doğruladı.
Türkiye şu anda dünyadaki 243 noktada çeşitli seviyelerde temsil ediliyor. Türkiye’nin yurtdışındaki büyükelçilerinin yaklaşık yüzde 10’unun istisnai atamalarla yapıldığı varsayım ediliyor. DÜZGÜN Parti Genel Lider Yardımcısı, emekli Büyükelçi Ahmet Erozan Twitter hesabından yaptığı açıklamada istisnai büyükelçilerin sayısının 15’i geçtiğini kaydetti.
Kim nereye atandı?
Son yıllarda yayımlanan farklı kararnamelerle; 1999’da Fazilet Partisi’nden milletvekili seçilen Merve Kavakçı Malezya’ya, AKP eski milletvekili Murat Mercan Tokyo’ya, AKP eski milletvekili Abdülkadir Emin Önen Pekin’e, AKP eski milletvekili Tülin Erkal Kara Üsküp’e, AKP eski milletvekili Zekeriya Akçam Cakarta’ya, AKP eski milletvekili Şaban Dişli Lahey’e, Erdoğan’ın eski danışmanı Lütfullah Göktaş Vatikan’a büyükelçi yapıldı. Bunlardan Merve Kavakçı Fazilet Partisi’nden milletvekili seçilmesinin akabinde TBMM’deki yemin merasimine türbanla katıldığı için vatandaşlıktan çıkarılmış, 2017’de yine Türk vatandaşı olmuştu. Ayrıyeten Aile ve Toplumsal Güvenlik eski Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya’nın kız kardeşi Ayşe Sayan’ın Kuveyt’e atanması da yeniden bu atamalar ortasında yer aldı.
Güz periyodu atamalarıyla ilgili Dışişleri kararnamesinin önümüzdeki aylarda yayımlanması bekleniyor.
Bakanlığa yakın emniyetli kaynaklardan edinilen bilgiye nazaran, bundan sonraki istisnai atamalar Bağış ile hudutlu kalmayabilir. Eski Başbakan Ahmet Davutoğlu ve eski bakanlardan Ali Babacan’ın yeni parti kurma hazırlıkları arifesinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın AKP’li kimi isimleri yanında tutmak için büyükelçi olarak atayabileceğine işaret ediliyor.
İstisnai büyükelçi atamaları ve Bakanlığın merkez teşkilatına dışardan yapılan görevlendirmeler gerek emekli diplomatlar gerekse muhalefet etrafları tarafından çeşitli açılardan eleştirilirken, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu tenkitler üzerine yaptığı açıklamalarda, atamalarda objektif kriterlere bağlı kaldıklarını vurgulamıştı.
Loğoğlu: Ölçü kaçtı
Dışişleri eski Müsteşarı Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, sorunun yalnızca siyasi atamalar olmadığı ve Dışişleri Bakanlığı Teşkilat Yasası’nda son 5-6 yılda yapılan değişikliklerin önemli bir erozyon getirdiği görüşünde.
Loğoğlu “Dışardan yapılan atamalar bu erozyonun yalnızca bir boyutu. Evvelce de bu atamalar oluyordu lakin sayıları çok azdı. Fakat artık ölçü büsbütün kaçtı. Yalnızca büyükelçi tayini değil, merkez teşkilatın kilit misyonlarına de dışardan atama yapılıyor” diye konuştu.
Geçen Mayıs ayında Dışişleri Bakanlığı İdare İşleri Genel Müdürlüğü’ne birinci kere dışardan atama yapılması tenkitlere neden olurken, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu atanan devlet işçi uzmanı Bekir Gezer için “Eğitimine baktığımız vakit, iki tane üniversite mezunu ve doktorası var. Üç tane lisanı benden daha güzel konuşuyor” demişti.
Önemli vazifelerde bulunmuş, faal iç siyasette ise yer almamış emekli bir büyükelçi bu atamadaki kasvete “Dışişleri topluluğu küçük olduğu için bir aile üzeredir. İşçi dairesinin başındaki kişi meslekten geldiği vakit ailede yanlış davranan olduğu vakit çabucak görür ya da herkesi tartabilir. Lakin siz buraya dışardan birini getirdiğinizde bunu yapamayacak” kelamlarıyla dikkat çekti.
Hükümet etrafları ise dışardan yapılan atamaların öbür ülkelerde de uygulandığını belirtiyor.
Dışişleri Uzmanlığı Yönetmeliği’nde geçen aylarda yapılan bir öbür değişiklikle de, Dışişleri Bakanlığı’na uzman yardımcısı ve uzman alımını belirleyen şuranın, büyükelçi unvanı taşıyan dışişleri meslek memurları ortasından seçilme mecburiliği kaldırılmıştı.
Son periyotta siyasi atamalardan ötürü meslek diplomatlarının huzursuz olduğu ve büyükelçilik bekleyen pek çok diplomatın da geleceğini artık Bakanlık’ta göremediği Dışişleri koridorlarında dillendirilen bir konu.
“Büyükelçi olanların birçok kalabileceği kadar kalacaktır fakat büyükelçi olmak üzere olup da şevki kırılan pek çok kişi var” diyen emekli bir büyükelçi, “Şu anda esasen Dışişleri Bakanlığı artık maalesef bir Milletlerarası Haberleşme Ajansı haline geldi. Zira siyaset ve dış siyaset Bakanlık’ta belirlenemiyor” dedi.
Atacanlı: “Bakanlık politize edildi”
Dışişleri’nin eski Sözcülerinden Emekli Büyükelçi Sermet Atacanlı da son atamalardan duyduğu üzüntüyü lisana getiren isimler ortasında. DW Türkçe’ye konuşan Atacanlı, “Dışişleri Bakanlığı gündelik siyasetin üzerinde ender kurumlardan biri diye daima iftihar ederdik. Lakin o da politize edildi ve liyakat ikinci plana itildi” diye konuştu.
Atacanlı, evvelden de siyasi atamalar yapılabildiğini lakin bunun sayısının birkaç taneyi geçmediğini belirterek, şimdiki sıkıntının siyasi atamaların yaygınlaştırılması olduğuna dikkat çekti.
Loğoğlu, “Diplomasi bir meslektir, baştan giriyorsunuz öğrenerek devam ediyorsunuz” derken, diplomasinin en büyük faziletinin bir siyaset belirlenirken ülkeyi yanlışlardan uzak tutarak, doğruya sevk etmek için yapılan ikazlar olduğunu belirtti. Loğoğlu, “Bir diplomat yanlışlara karşı ‘hayır’ diyebilmeli. Bunu yapabilmek yalnızca bir yürek değil, birebir vakitte birikim sıkıntısı. Dışarıdan atadığınız bir büyükelçi ise çoğunlukla bunu yapamaz’ diye konuştu.
Diplomaside usta-çırak bağlantısının değerinin altını çizen bir öbür emekli büyükelçi ise durumu şöyle özetledi:
“Yetenekleri prestiji ile istisnai olarak tabi ki dışardan birisi büyükelçi atanabilir. Mesela Muhtar Kent’i ABD’ye büyükelçi olarak atarsanız bu Türkiye’nin çıkarları için isabetli olabilir. Lakin son yapılan atamaların birden fazla maalesef yanlış halde yapılıyor.”
