Ertuğrul Özkök, eşinin ismine gönderme yapan “Tansu’ya Mektuplar” başlığı altında yazdığı ve “newsletter” olarak paylaştığı yazılarında bugün küçük eteğin tarihine değindi. Özkök,Son 20 yılda, evvel Başbakanımız, sonra güçlendirilmiş Cumhurbaşkanımız Tayyip Erdoğan’ın ağzından daima şunu işittik: ‘Kıyafetinizin ve haklarınızın teminatı benim…’ Dünyada güvenebileceğim en son cümle… Benim güvenebileceğim şey, güçlendirilmiş devlet değil, istekli ve toplumsal bir mutabakat, kanunlar ve kurumlar oldu. Bunun için de toplumsal “cısslar”ın” oluşması lazım. Rastgele birimiz, bu haklara dokunmaya kalktığımızda elimizin yanacağını bilmemiz lazım. Mary Quant’ın, Beatles’ın “Yaratıcı Cüret’i” işte bu türlü bir toplumsal mutabakat yarattı. O mutabakat 1968 yılı Mayıs ayında global bir dönüşüme yol açtı. Sayın Kılıçdaroğlu’nun 14’ncü unsura bir de bu açıdan bakmasında fayda var.” kanısını lisana getirdi.
Özkök’ün “Mini etek Altılı Masa’nın birinci 100 gün programının 14. unsurunda mi?” başlıklı yazısı şöyle:
Mini etek Altılı Masa’nın birinci 100 gün programının 14. unsurunda mi?
Bu sabah Cumhuriyet gazetesinin manşetinde Altılı Masa’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun “14 Mayıs sonrası 100 Günlük Ajandası” başlıklı haberini okurken, aklımda öteki bir olay vardı.
İsterseniz oradan başlayayım.
Dün 93 yaşında bir bayan öldü
Dün İngiltere’nin Surrey kasabasında 93 yaşında bir bayan sessizce bu dünyadan ayrıldı.
Adı Mary Quant’dı…
Belki bugünkü kuşakların birçoklarının bilmediği bir isimdi, fakat benim jenerasyonum için çok değerli bir bayandı.
Onu şöyle tanıtırsam tahminen hepimize daha aşina gelebilir.
“Mini eteği hayatımıza sokan tasarımcı…”
Beatles’ın birinci plağından bir yıl evvel sokağa çıkan küçük etek
Mini eteği birinci hangi dizayncı yarattı tartışmalı bir husus.
Bazılarına nazaran Andre Courreges’di..
Ama şurası kesin ki, küçük eteği genç bayanların günlük hayatına ve sokağa sokan dizayncı mutlaka oydu.
Yıl 1962’di…
Yani Beatles’ın birinci single plağı “Please Please Me’yi” kaydettiği 11 Şubat 1963’ten bir yıl evvel.
Mary Quant işte o yıl birinci küçük eteğini Londra’nın King’s Road caddesindeki Bazaar isimli mağazasında vitrine koydu.
Bertrand Russel’ın şantung pijamalı kuzeni bir genç adam
Öğretmen bir anne ve babanın kızıydı ve ailesi onun da öğretmen olmasını istiyordu.
O ise Goldsmith Koleji’nde sanat okumayı tercih etti.
Öğrenim kolu ise “illüstrasyondu…”
Yani çizim.
İşte o okulda Plunket Green isimli “tuhaf” bir çocukla tanıştı.
Soylu bir İngiliz ailesinden geliyordu.
Bir tarafı Bedford Dükü’ne dayanıyordu.
Bir kuzeni ise ünlü filozof Bertrand Russel’dı…
Ama o Green ailesinin bütün o mavi kanlı üyelerinden farklıydı.
Mesela okula annesinin şantung pijamaları ile geliyordu.
Okulda tanıştılar ve hayatlarının sonuna kadar birlikte kaldılar.
Mini Cooper otomobilden esinlenen küçük etek
İlk dükkanlarını 1955’te açtılar.
Ama onu “Beat jenerasayonunun” kült isimleri ortasına yazdıran birinci tasarımı 1962’de geldi.
Aşağı üst tıpkı yıl, tarihin gördüğü tahminen de en büyük kültür ihtilali olan “Swinging Sixties”, yanı kıpır kıpır 60’ların tarihini birlikte yazdılar.
Beatles o ihtilalin müziklerini söyledi.
Mary Quant elbiselerini dikti.
Hiç elbet bir ihtilaldi küçük etek.
Quant onu 1960’ların otomobil dizaynında bir ihtilal olan “Mini Cooper’dan” esinlenerek “Mini skirt” olarak isimlendirmişti.
Mini etekli kızları sol şerite geçiren “yaratıcı cüret”
“Mini etek genç kızların hayatı yaşamasında bir fast track’tır” demişti.
Yani genç insanların “hızlı şeritten” yürümeye başlamasına yardımcı olacak bir tasarım.
Neydi bunu ortaya çıkaran his?
Şöyle karşılık ermişti:
“Yaratıcı cüret…”
O cüret daha sonraki yıllarda Vivienne Westwood, Rıfat Özbek, John Galliano, Alexandre McQueen’leri çıkaracaktı.
1947’den beri “Dior” egemenliğindeki Paris modasını sarsacak birinci adımı tahminen de o atmıştı.
7 yıl sonra Tunalı Hilmi’de küçük etekli bir Türk kızı
Onun birinci küçük eteğini vitrine koymasından, çok değil, 7 yıl sonra, ileride eşim olacak Tansu Oral, Ankara Tunalı Hilmi Caddesi’nde küçük eteği ile özgürce yürüyordu.
Ve kimse de rahatsız etmiyordu.
1972 yılında gebeyken bile çıkarmamıştı küçük eteğini üzerinden.
Mini etek ihtilaline bir saç sanatkarı katılıyor
Mini etek ihtilalinin ayrılmaz bir modülü daha vardı.
Mary Quant’ın saçları…
Beatles’ın saç modelinin bayan versiyonu.
Onu da devrin devrimci bir kuaförü, daha doğrusu saç sanatkarı Vidal Sassoon yaratmıştı.
60 yıl sonra David Bowie’yi bir sanat yapıtı haline getiren şey
Böylece 1960’lı yıllar ihtilalinin çok değerli bir kesimi daha doğuyordu.
Sanatçının kendisinin ve hayatı yaşama biçiminin de sanat yapıtı haline gelmesi.
Tıpkı, David Bowie’nin 50 yıl sonra bugün şahsen kendisinin, yüzünün, saç modelinin, giysilerinin ve duruşunun bir sanat yapıtı haline gelmesi.
Tıpkı Jean-Michel Basquiat’ın yapıtı ile bir bütün haline gelen hayatı yaşama şeklinin bugün Paris’te Louis Vuitton Müzesi’nde sergilenmesi gibi…
Gerçek devrimcilerdi onlar.
İşte o nedenle şahsen Kraliçe Elizabeth’in elinde Kraliyet nişanlarının en büyüklerinde biri olan “Dame” unvanını almıştı.
Mini eteğin ” Külliye’de ‘Devlet Nişanı” aldığını hayal edin…
Ben edemiyorum.
|
Kılıçdaroğlu’nun 14. unsurundaki devlet İşte bunları düşünürken Cumhuriyet gazetesinin bugünkü manşeti geldi önüme… Kılıçdaroğlu’nun, güçlendirilmiş lider seçilmesi halinde ilk 100 günde yapacaklarının listesiydi. İçlerinden biri, en sondaki yani 14’ncü husus bilhassa dikkatimi çekti. Aynen şöyleydi: “Kadının garantisi devlet olacak…” 20 yıl boyunca giysi usulümüz konusunda kim garanti verdi bize? İşte orada durdum. Tekrar Mary Quant geldi gözümün önüne… Tabii ki bu maddeyi onun üzerinden yazmam yalnızca günün aktüel bir konusuna bağlama uğraşımın yarattığı bir metafor. Elbette bugün bayanın küçük etekten çok da fakat çok daha değerli ve hayati problemleri var. Can güvenliği acısı var. O nedenle garantiyi kim verecek sorusu çok değerli. İngiltere üzere muhafazakârlığın, geleneklerin çok kuvvetli olduğu bir ülkede bundan 60 yıl evvel bacaklarının dizden üst 15 santimini açan bir bayanının garantisi kimdi? O günlerde Ankara’da Tunalı Hilmi Caddesi’de sevgilim Tansu’nun teminatı kimdi neydi? Dünyada güvenebileceğim en son kişi ve cümle Son 20 yılda, evvel Başbakanımız, sonra güçlendirilmiş Cumhurbaşkanımız Tayyip Erdoğan’ın ağzından daima şunu işittik: “Kıyafetinizin ve haklarınızın teminatı benim…” Dünyada güvenebileceğim en son cümle… Aradan geçen 20 yılda ne kadar güvenebileceğimizi de gördük. O nedenle ne başörtüsüne ne diğer giysi stiline garantiyi bireylerden değil, öbür şeyleren bekledim. Peki o teminatlı bana devlet verebilir mi? Verse de ben güvenmem… Çünkü bugün “Devlet Güçlendirilmiş Cumhurbaşkanı’nın bizzat kendisi” oldu. Yanlış anlamayın onun kişiliği ve siyasetleri ile ilgili bir şey değil bu. Bu sınırsız, hesap vermeyen, denetimsiz yetki sağladı bunu. “Güç yozlaştırır, çok güç daha da yozlaştırır” cümlesinin ispatlandığını yaşayarak gördük. Toplumsal ‘cıs’lar da 14. hususa girmeli O nedenle benim güvenebileceğim şey, güçlendirilmiş devlet değil, istekli ve toplumsal bir mutabakat, kanunlar ve kurumlar oldu. Bunun için de toplumsal “cısslar”ın” oluşması lazım. Herhangi birimiz, bu haklara dokunmaya kalktığımızda elimizin yanacağını bilmemiz lazım. Mary Quant’ın, Beatles’ın “Yaratıcı Cüret’i” işte bu türlü bir toplumsal mutabakat yarattı. O mutabakat 1968 yılı Mayıs ayında global bir dönüşüme yol açtı. Sayın Kılıçdaroğlu’nun 14’ncü hususa bir de bu açıdan bakmasında fayda var. Zor bir günün gecesiydi lakin sabahı aydınlıktı Aradan 60 yıl geçti ve tarihin gördüğü bu en büyük kültür ihtilalinin yaratıcı cüretkârları artık yavaş yavaş ortamızdan ayrılıyor. Ama o ihtilal her geçen yıl kıymetini biraz daha yazıyor bu kahrolası “popülizm çağının” mağdur demokratlarının kafasına… O günlerde Beatles müziğindeki üzere, “It’s Been A Hard Day’s Night’tı..” Zor bir günün akşamıydı o birinci küçük eteğin vitrine konduğu gün… Ama bugün hâlâ yaşıyor… Söyler misiniz, milletinin ve dünyanın başına bela olan kaç popülist siyasetçi bu kadar uzun yaşayabildi… |
