Fehmi Koru*
Bir müddettir zihnim dünyaya ağır insan kaybı maliyeti bulunan iki dünya savaşına takılı. Daha doğrusu, her iki savaşın çabucak öncesine… Aklımda daima şu soru var: Sanki bugün değil de 1900’lü yılların başları ile 1930’lu yıllarda yaşıyor olsaydım, her iki savaşın kaçınılmaz hale geldiğini geleceğini öngörebilir miydim?
Evet anladınız, aslında aklımdaki temel soru şu: Sanki şu sıralarda bir yerlerde savaş kaçınılmaz hale geliyor ve ben bu gelişmeyi anlamakta zaafta mıyım?
İlk dünya savaşı, biliyoruz, Avusturya Veliahtı’nın Saraybosna’da suikasta uğraması yüzünden çıkmıştı. Veliaht’ın hayatını kaybetmesiyle savaşı başlatan silahların patlaması ortasında 37 gün vardır. O süreyi, Avrupalı devletler, kimlerle ittifak yapabileceklerini belirleyip güçler istikrarını lehlerine oluşturmaya çalışarak değerlendirmişlerdi.
Gören gözler, o devirde, “Savaşa gidiliyor” uyarısı yapabiliyordu.
Savaş kokusu 1930’lar boyunca çok daha besbelliydi. Birinci savaşın mağlubu Almanya, siyasi sistemdeki boşlukları kıymetlendirerek iktidara erişmiş Adolf Hitler‘in liderliğinde, kaybettiği savaşın rövanşını ağır biçimde almaya hazırlanıyordu.
Hazırlığı görmemek mümkün değildi.
Savaşanlar savaşmama kararlılığında
Can kaybı açısından maliyeti harikulâde fazla olan -yaklaşık 60 milyon insan- iki savaşın akabinde, o savaşın tarafı olan ülkeler, “Bir daha asla” kararlılığına büründükleri üzere, kendi ortalarında daima barışı sağlayacağına inandıkları kurumsal oluşumları gerçekleştirmeyi de ihmal etmediler.
Bugün, dünya yıkılsa, iki yahut daha fazla Avrupa devletinin öteki bir yahut birden fazla Avrupa devletine savaş ilan etmesi düşünülemiyor.
İki savaşın karşı cephelerinde bulunmuş ülkeler bugün Avrupa Birliği (AB) ve değişik Avrupalı çatı kurumları içerisinde işbirliği halindeler. Almanya’nın işgaline uğramış Fransa ile zirvesine Alman bombaları yağmış İngiltere bugün Almanya ile et ile tırnak gibiler.
Peki iki savaşa da sonradan katılmış ve her ikisinde de istikrarları bir taraf lehine değiştirerek alınan sonuçta en büyük hissenin sahibi olmuş ABD ile Avrupa’nın iki savaşta yer almış ülkeleri “Her şeye karşın barış” diyen bir anlayışa mı sahipler?
Böyle olmadıklarını biliyoruz.
ABD ile Avrupalı ülkeler Avrupa dışındaki bölgelerde çıkan küçüklü büyüklü savaşlarda varlıklarını muhakkak ediyorlar. Çabucak her coğrafyadaki savaşlarda onların ürettikleri silahlar kullanılıyor. Ayrıyeten, çabucak her Avrupa ülkesi ile ABD’nin bölgede dostları ve düşmanları var. Dostlarının savaşlarını direkt yahut taşeron kullanarak destekliyorlar; düşman bellediklerinin de zayıflamasını, mümkünse ‘rogue nation’ (haydut millet) veya ‘failed state’(düşkün devlet) haline dönüşmesini de sağlamaya çalışıyorlar.
Sonuçları görüyoruz; Afganistan, Irak, Libya, Yemen ve Suriye’nin durumları ortada, hiçbiri 10-20 yıl öncesinin gücüne sahip değil bu devletlerin. Herbirinde siyasi belirsizlikler ve iç-savaşlar var.
Savaşın yeni sahası
Yeniden en baştaki soruma dönersem, “Acaba ufukta yeni bir büyük savaş mı var?” sorusu eşliğinde bir şeyleri kaçırıyor olabilir miyim?
‘Büyük savaş’ olabilmesi için en azından ABD ile Rusya’nın çatışmacı taraflar olması gerekir. Her iki ülke dünyanın çeşitli bölgelerinde var olan dostlarıyla alakalarını sağlamlaştırma ve yeni dostlar edinme gayreti içerisindeler. Belirli ki, iki taraf da bir şeylere hazırlanıyorlar.
Rusya ile ABD ikinci savaşta birebir cephedelerdi, lakin ardından ‘Soğuk Savaş’ adı verilen farklı bir çatışmanın tarafları haline dönüştüler. ‘Soğuk Savaş’ta kaybeden Rusya -o zamanki ismiyle Sovyetler Birliği- oldu. Sovyetler Birliği tarihe kavuştuğu üzere, Avrupa’daki bağımlı ülkelerini de kaybetti Moskova.
Acaba Rusya’da idarede bulunanların da ‘rövanş’ düşüncesi var mıdır?
Suriye’de üslere sahip Rusya, bu ortada sempati taarruzlarıyla Türkiye’yi karşı taraftan koparıp yanına çekme uğraşında; buna karşılık ABD de Trump‘ın “Askerlerimi çekeceğim” dediği bölgeye yine yüklü yığınak yapma arayışında. En son, Suudi Arabistan’a ek askeri tahkimat yaptı.
Hedefin yaptırımlarla zayıflatılmış İran olduğu muhakkak de, onu tek lokmada mı yutmaya çalışacaklar, yoksa bir-iki öbür ülkeyle birlikte mi?
İran’ın kolay lokma olmadığını da unutmamak gerek. O da, üzerine gelecek belayı öngörmüş, cepheyi genişletebileceği izlenimini karşı cephede yer alabileceklere vermek niyetinde. Körfez’de tanker savaşları bu yüzden.
Ülkemiz birinci büyük savaşın kaybedenleri ortasındaydı; ikincisinde tıpkı akıbete uğramaktan başarılı diplomatik hareketlerle uzak kaldı. O gün bugündür hudutları dışındaki ihtilaflara karışmama siyaseti izliyor ve bunu -1 Mart 2003 tezkeresi olayında yaşandığı gibi- bazen iktidarların aksi taraftaki niyetlerine karşın sürdürüyor.
Acaba füze savunma sistemine (S-400 veya Patriot fark etmez) sahip olma isteği o politikayı terk edebileceğinin dışa vurumu mu?
Devleti yönetenler de etraftan savaş kokusu alıyor ve o duruma ülkeyi hazırlıyor üzere.
*Bu yazı fehmikoru.com’dan alınmıştır.
