Japonya’nın Osaka kentinde, 28 ve 29 Temmuz’da gerçekleşen G20 Önderler Doruğu sona erdi. Dünyanın en güçlü 20 iktisadının başkanlarını bir ortaya getiren tepe yeniden değerli diplomatik temaslara sahne oldu. İşte G20 doruğunun öne çıkan başlıkları:
Trump – Erdoğan tepesinde gündem S-400’lerdi
G20 doruğunun Türkiye için en kıymetli konusu S-400 kriziydi. Husus, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile ABD Lideri Donald Trump’ın başkanlığındaki iki ülke heyetlerinin bir ortaya geldiği toplantıda ana gündem oldu. Trump, ABD’nin yasama organı olan Kongre’nin “S-400 alınırsa yaptırım uygulanmalı” duruşuna karşı daha yumuşak bir tavır sergileyerek, Barack Obama hükümetinin Türkiye’ye adil davranmadığını söyledi. Trump, yaptırımlar konusunda “Karışık bir mevzu. Farklı tahliller arıyoruz. Hiç elbet ki bu bir problem” diye konuştu. Cumhurbaşkanı Erdoğan kelam konusu konuşmayı, “ABD’nin yaptırım uygulamayacağını Trump’tan duymuş olduk” halinde yorumladı. Trump’ın toplantıda Türkiye heyeti için yaptığı “Hollywood’da bu türlü beşerler göremezsiniz” yorumu da basında geniş yer buldu.
Trump’ın Erdoğan ile gerçekleştirdiği görüşmenin basına açık kısmında söyledikleriyle Beyaz Saray tarafından yapılan açıklamadaki çelişki dikkati çekti. Beyaz Saray açıklamasında ABD önderinin Ankara’nın S-400 alımı ile ilgili ‘endişelerini’ lisana getirdiği tabir edildi.
Trump, Türkiye’nin S-400 alımıyla ilgili ‘empati’ içeren halini toplantıdan sonra da sürdürdü. Trump, G20’deki temaslarını değerlendirdiği basın toplantısında bir muhabirin Türkiye sorusunun akabinde, “Erdoğan Patriot’ları almak istedi lakin Lider Obama’nın kümesi hayır dedi. Erdoğan talep etmeye, onlar da hayır demeye devam etti. Savunma için muhtaçlığı vardı lakin alamadı. O da gitti Rusya’yla anlaşıp S-400 almaya karar verdi zira Obama hükümeti almasına müsaade vermiyordu. O da gitti bizimki kadar güzel olmadığını düşündüğüm S-400’leri aldı. Çok para verdi. Yapabileceği hiçbir şey yoktu” tabirlerini kullandı. Trump, F-35 savaş uçaklarını da Türkiye’nin daha evvelce satın aldığını hatırlatarak, teslim edilmemesinin “karışık bir durum” olduğunu söyledi ve ekledi; “Açıkçası bu Erdoğan’ın kabahati değil”.
Trump: Erdoğan Suriye’deki Kürtleri haritadan silmek istiyordu, ‘yapamazsın’ dedim yapmadı
Trump’ın G20’deki temaslarını değerlendirdiği basın toplantısı Türk medyasında geniş yer bulamadı, lakin ABD önderi bu açıklamada çok çarpıcı tezlerde bulundu. Erdoğan’ı “çetin ceviz” olarak nitelendiren ABD önderi, “Sanırım Kürtler Erdoğan’ın yahut Türkiye’nin doğal düşmanı” diye konuştu. Trump, “Sınırda 65 bin kişilik bir ordusu vardı ve IŞİD’e karşı bize yardım eden Kürtleri haritadan silecekti. Onu aradım ve bunu yapmamasını rica ettim. Sanırım Kürtler onun yahut Türkiye’nin doğal düşmanı. Ve o bunu yapmadı. Hudutta dizilmişlerdi ve bizimle birlikte IŞİD’i yenenleri haritadan sileceklerdi. Dedim ki ‘bunu yapamazsın, bunu yapamazsın’ ve o bunu yapmadı” argümanında bulundu.
Trump’ın bu kelamları akıllara Şubat ayında Ulusal Dua Kahvaltısı’nda yaptığı açıklamaları getirdi. Kahvaltıda yaptığı açıklamalar sırasında Trump, 2 yıldan fazla müddet tutuklu kalmasının akabinde geçen yıl özgür bırakılan Brunson’a eğilerek, “Ben buraya gelmeden çok öncesinden beri oradaydı ve ben dedim ki, ‘Onu çıkarmanız gerek. Onu çıkarsanız uygun olur’ dedim. Ve senin gitmene müsaade verdiler” demişti.
Çin ile ABD ortasındaki buzlar eriyor
G20’de bir ortaya gelen Çin başkanı Şi Jinping ve Trump ticaret savaşında olan ülkelerinin bir ticaret muahedesi için tekrar masaya oturacağını açıkladı. ABD Lideri Trump ayrıyeten daha evvel tehdit ettiği üzere Çin’den gelen 300 milyar dolar pahasındaki eserlere ek tarife uygulamayacağını açıkladı. Trump ayrıyeten ülkesinin kara listeye aldığı Çinli teknoloji devi Huawei’ye ABD’nin tekrar eser satabileceğini bildirdi. Huawei’nin bu açıklamayı alıntılayarak “U-dönüşü?” biçiminde paylaşım yapması dikkati çekti.
İki taraf ortasında bir ticaret muahedesi için yapılan son görüşmeler birdenbire sonuçsuz kalmış, Trump, Çin’den gelen eserlere ek tarife uygulama kararı almıştı ve Pekin de karşılık vermişti.
Putin ile Erdoğan bir ortaya geldi: Bir aksama yok
Cumhurbaşkanı Erdoğan, G20 tepesinde Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile de bir görüşme gerçekleştirdi. Erdoğan toplantı ile ilgili yaptığı açıklamada, “Füzenin (S-400) ortak üretimi başta olmak üzere teknoloji transferini de içerecek halde ilerletilmesi bizim için de öncelik taşıyor. Şu anda o denli zannediyorum ki gözler bu işin sevkiyatıyla ilgili olan kısımda. Aslında bu bahisteki mutabakatımızda da bir aksama kelam konusu değil” sözlerini kullandı. Cumhurbaşkanı Rusların turizm açısından Türkiye’ye ilgisine de değindi.
Putin ile Trump bir ortaya geldi, ‘şakalaşmaları’ gündem oldu
Trump ile Putin Özel Yetkili Savcı Robert Mueller’in “Rusya’nın 2016 seçimlerine müdahale edip etmediğine dair soruşturmasının” sonuçlanmasının akabinde birinci sefer bir ortaya geldi. Bir muhabirin sorusu üzerine Trump’ın Putin’e parmağını doğrultarak ‘şaka olarak’ “Seçimlerimize müdahale etme” demesi ABD’de gündem oldu.
ABD’nin önde gelen gazetelerinde New York Times, Trump’ın bu latifesine reaksiyon gösterdi. “Trump ve Putin müdahale konusunda kıkırdadı” başlığıyla yayınlanan haberde, “(Putin ve Trump) Güzel vakit geçiriyorlardı. Tekrar buluşan kadim dostlar üzere el sıkıştılar, gülümsediler ve sohbet ettiler. Daha sonra Lider Trump Rusya’nın ABD demokrasisine müdahalesini bir latife ile geçiştirdi.” denildi.
Trump ayrıyeten Putin ile “çok çok düzgün bir ilişkisi” olduğunu ve gelecekte “ilişkilerinde çok uygun şeyler olacağını” söyledi.
Gözler Muhammed Bin Selman’ın üzerindeydi
2 Ekim 2018’de İstanbul’daki Suudi Başkonsolosluğu’nda işlenen Kaşıkçı cinayetinin failleri hala bulunamadı.
İlk günden beri muhalif Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın cinayet buyruğunu verdiğinden şüphelenilen, CIA tarafından hazırlanan raporda cinayetten sorumlu tutulduğu argüman edilen Suudi Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman G20’de ülkesini bir kere daha temsil etti. Birleşmiş Milletler raportörü Agnes Callamard da raporunda Bin Selman’ın cinayete irtibatları olduğuna dair “sağlam kanıtlar” olduğunu yazmış ve ABD’ye bir FBI soruşturması başlatması davetinde bulunmuştu.
Trump, Bin Selman ile bir ortaya geldi fakat Kaşıkçı cinayeti ile ilgili soruya karşılık vermekten bir kere daha kaçındı. Britanya Başbakanı olarak son büyük memleketler arası tepesine katılan Theresa May ise veliaht prense karşı daha net bir tutum aldı. The Guardian’ın başbakana yakın kaynaklardan aktardığına nazaran görüşmede May, Suudi prense Kaşıkçı cinayeti hakkında şeffaf bir soruşturma yürütülmesini talep etti. May, Bin Selman’a Yemen’deki iç savaşa bir tahlil bulunması için çalışmaya devam edilmesi davetinde da bulundu.
G20’nin bir sonraki tepesi Suudi Arabistan’da gerçekleştirilecek.
Putin- Elton John polemiği
Putin’in G20’den evvel iktisat gazetesi Financial Times ile yaptığı mülakatta kullandığı, “Liberal pahalar kararsız hale geldi” sözleri dünya basınında gündem olmuştu. Britanyalı müzisyen Elton John bu yorumların kendisini çok üzdüğünü söz etmiş ve Putin’in “Rusya’daki LGBT bireylerin keyifli olmasını istiyorum” kelamlarına karşın ‘Rocketman’ sinemasındaki kimi sahnelerini sansürlenmesinin akabinde Rus önderi ‘iki yüzlülükle’ suçlamıştı. Putin, bu telaffuzlara G20’nin sonunda yaptığı basın toplantısında şöyle karşılık verdi: “Ona çok hürmetim var, o dahi bir müzisyen, hepimiz onun müziğini seviyoruz lakin bence yanılıyor.”
Ivanka Trump toplumsal medyada gündem oldu
Trump’ın kızı İvanka’yı kendisine danışman olarak ataması ABD’de ‘nepotizm’ tartışmalarına sebep olmuştu. ABD’de binlerce kişi Trump’ın ‘İş yaratma danışmanı’nın neden G20 üzere diplomatik açıdan kritik bir tepeye götürüldüğünü sorgularken Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ofisi tarafından paylaşılan bir İnstagram öyküsü toplumsal medyada viral oldu. Görüntüde İvanka’nın Macron, Britanya Başbakanı May, Kanada Başbakanı Justin Trudeau ve IMF Yöneticisi Christine Lagarde ortasındaki bir konuşmaya dahil olmaya çalıştığı görülüyor. Görüntüyü birçok toplumsal medya kullanıcısı “ABD için utanç verici” formunda yorumladı.
Demokratların ‘parlayan yıldızı’ olarak nitelendirilen Temsilciler Meclisi üyesi Alexandria Ocasio-Cortez, G20’de temas yapması için deneyimli bir diplomat yerine Trump’ın kızının götürülmesine reaksiyon gösterdi. Bu paylaşım toplumsal medyada yaklaşık 200 bin kişi tarafından beğenildi.
Macron’un ‘kırmızı çizgisi’ iklim değişikliği
Fransa önderi Macron G20’den evvel iklim değişikliğinin ‘kırmızı çizgisi’ olduğunu söylemişti ve bu mevzuyla ilgili olmayan hiçbir açıklamaya imzasını atmayacağını bildirmişti.
Zirvenin sonunda hazırlanan ortak açıklamada iklim değişikliği ile tam gayretin devam edeceği tabir edildi, lakin ABD’nin Paris Anlaşması’ndan geri çekilme kararının değişmediği de aktarıldı.
Erdoğan’dan Macron’a: Sen konuşamazsın
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fransa başkanı Macron’a Doğu Akdeniz’de yükselen tansiyonla ilgili şunları söylediğini tabir etti: “İkili görüşmede kendisine şahsen söyledim; ‘Bak’ dedim, ‘Kıbrıs sıkıntısında sen bir sefer konuşamazsın. Senin Kıbrıs’la yakından uzaktan alakan yok. Burada ben konuşurum, Yunanistan konuşur, İngiltere konuşur, AB konuşur fakat sen konuşamazsın.’”
Trump’tan Kim Jong Un’a çağrı
ABD Lideri Donald Trump, Twitter üzerinden yaptığı paylaşımda G20 tepesinin akabinde Güney Kore’ye geçeceğini açıkladı ve kabul ederse silahsızlandırılmış bölgede Kuzey Kore önderi Kim Jong Un’un “elini sıkmak ve selam vermek” istediğini söyledi.
G20 ülkesi olmayan Kuzey Kore’nin başkanı Kim Jong Un bu çağrıyı kabul etti ve ikili doruğun akabinde Kuzey ve Güney Kore ortasındaki silahsızlandırılmış bölgede bir ortaya geldi. Trump, hududun kuzey tarafına geçeren Kuzey Kore toprağına adım atan birinci ABD lideri oldu.
Trump, Kuzey Kore’nin nükleer silahsızlanması hakkında görüşmelerin tekrar başlayabileceğine dair bildiriler Verdi.
