Türkiye 14 Mayıs’ta gerçekleştirilecek cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerine doğru yol alırken, seçimlere kadar mevcut iktisat siyasetlerinde bir değişiklik beklenmiyor. Fakat 14 Mayıs sonrasında iktidara kim gelirse gelsin, önünde ağır bir fatura olacağını lisana getiren uzmanlara nazaran, AKP’nin 2018 sonrasında uygulamaya koyduğu iktisat siyasetlerinin yarattığı tahribatı düzeltmek yıllar alabilir.
Bütçe, dış ticaret ve enflasyonda tablo kötü
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kasım 2021’de ilan ettiği ‘Yeni İktisat Modeli’ ile ortaya konan düşük faiz-yüksek kur siyasetleri, geçen 1,5 yılda Türkiye iktisadında ağır bir yüke neden oldu. Bütçe ve dış ticaret açığında tarihi rekorlar kırılırken, iktidarın seçime kadar tek haneye düşmesini vaat ettiği yıllık enflasyon ise resmi sayılara nazaran hala yüzde 50’nin üzerinde seyrediyor.
Enflasyonda Avrupa Birliği (AB) ve OECD ülkeleri içerisinde birinci sırada, G-20 ülkeleri içerisinde ise Arjantin’den sonra ikinci sırada yer alan Türkiye, Dünya Bankası’nın açıkladığı son rapora nazaran besin enflasyonunda Lübnan, Zimbabve, Arjantin ve İran’ın akabinde dünya liginde beşinci sırada bulunuyor.
Dolar kurundaki yükselişi durdurmak için ortaya konan Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasının Hazine ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na (TCMB) maliyeti 180 milyar TL’ye ulaşırken, Türkiye’nin brüt dış borç stoku 459 milyar dolara çıkarak tüm vakitlerin en yüksek düzeyini gördü. 6 Şubat’ta yaşanan zelzele felaketi nedeniyle oluşan zararın ise 100 milyar dolara ulaşacağı iddia ediliyor.
Şimdi Türkiye finans piyasasında gözler, 14 Mayıs akşamı sandıktan çıkacak sonuca kilitlenmiş durumda.
Seçim sonrası oluşacak piyasa ortamına nazaran şimdiden durum almak isteyen yatırımcılar, muhtemel senaryoları merak ediyor. Seçim sonrasında KKM uygulamasının uzatılıp uzatılmayacağı, döviz kurunda ve borsada yaşanabilecek muhtemel dalgalanmalar tartışılıyor.
“Seçim sonrası için belirsizlik var”
Seçime kadar ve seçimden sonra iktisatta yaşanabilecek mümkün gelişmeleri DW Türkçe’ye kıymetlendiren İntegral Yatırım Araştırma Müdürü Seda Yalçınkaya Özer, seçimden evvelki son faiz kararının açıklanacağı 27 Nisan tarihindeki Para Siyaseti Konseyi (PPK) toplantısından yeni bir faiz indirimi beklemediklerini lisana getiriyor.
Özer, “Dolayısıyla seçime kadarki süreçte para siyasetlerinde bir oynama, değişiklik öngörmüyoruz. Seçimden sonra ise KKM’den çok kolay vazgeçilebileceğini düşünmüyorum. Şu an esasen seçim sonrası kim gelirse gelsin, iktisat siyasetlerine ait bir belirsizlik var” diye konuşuyor.
“Yeni iktidara birinci soru KKM olacak”
Özellikle iktisatta yarattığı yük bakımından KKM’lerin geleceğinin piyasa oyuncuları tarafından kıymetli bir tartışma konusu olduğunu anlatan Özer’e nazaran, seçilecek iktidara sorulacak birinci sorulardan birinin “KKM’nin getirdiği yüke katlanmaya devam edilecek mi?” olacağını vurguluyor.
Özer, “İktidar değişirse, KKM kademeli olarak kaldırılacaktır ancak bu süreç uzayabilir. Mevcut siyasetler apansızın, şok tesiriyle değiştirilemez. Yani Ortodoks siyasetlerine geçiş, ani bir biçimde değil; öncelikle adım adım olacaktır ve değerli olan beklentileri yönlendirecek bir telaffuz olmasıdır” diye konuşuyor.
14 Mayıs tarihi yaklaştıkça, siyaset dünyasındaki tansiyon ve polemikler de artıyor. ABD ve AB’de yaşanan lakin süratli kararlarla tesiri zayıflatılan bankacılık krizi ve büyük merkez bankalarının faiz artırımında kararlı bir duruş sergilemesi ABD Doları’nı güçlendiren bir tesir yaratırken, Türk Lirası’nın daima bedel kaybettiği Türkiye iktisadına dair beklentiler ise kötüleşmeye devam ediyor.
“Döviz piyasası riskleri birinci sırada”
Son olarak milletlerarası kredi derecelendirme kuruluşu S&P Küresel, Türkiye’nin kredi notunu teyit ederken, görünümünü aşağı istikametli revize etti. S&P Global’den yapılan açıklamaya nazaran, Türkiye’nin uzun devir kredi notu “B” olarak teyit edildi; Türkiye’nin kredi notunun görünümü ise ‘durağan’dan ‘negatif’e düşürüldü.
Yapılan açıklamada negatif görünümün Türkiye’nin kredibilitesine yönelik “savunulamaz” olarak kabul ettikleri nakdî, mali ve ekonomik siyaset ortamlarından kaynaklanan riskleri yansıttığı kaydedildi. S&P Küresel’in dolar/TL için beklentisi bu yıl sonunda 24 TL, gelecek yıl sonunda ise 27 TL oldu.
Fitch Ratings EMEA Kıdemli Yöneticisi Erich Arispe ise, bir web seminerinde yaptığı konuşmada, Türkiye’de seçimden sonra gelecek hükümetin ajandasında birinci unsurunun döviz piyasası riskleri olacağını söyledi.
Uluslararası yatırımcının da ilgisi arttı
DW Türkçe’ye konuşan ekonomist Güldem Atabay’a nazaran, sadece yurt içindeki değil, memleketler arası piyasa oyuncularının da gözü kulağı 14 Mayıs seçimlerinde.
Son periyotta memleketler arası finans kurumlarının Türkiye iktisadına ait açıklama ve raporlarında bir artış olduğuna dikkat çeken Atabay, “Son yıllarda artık Türkiye ile ilgili rapor kaleme alınmazken, yatırımcı ilgisi ve merakı nedeniyle son devirde Türkiye iktisadına dair senaryolar kaleme alınmaya başladı. Türkiye’ye hangi dolar kurundan giriş yapmanın hakikat olacağı tartışılıyor” diyor.
Atabay’ın da dikkat çektiği üzere, son devirde ortalarında Goldman Sachs, Standard Chartered ve Wells Fargo’nun olduğu milletlerarası finans kuruluşları Türkiye’deki seçimlere ait farklı senaryolar içeren raporlar yayınladılar.
Döviz kurunda ‘ikinci tur’ endişesi
Piyasalarda 14 Mayıs ile birlikte en merak edilen hususlardan biri de Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci cinse kalıp kalmayacağı. Çünkü, Cumhurbaşkanlığı seçiminin birinci tıpta tamamlanmaması halinde, ikinci cinse kadar geçecek vakitte döviz piyasasında önemli bir yükseliş beklentisi hâkim.
DW Türkçe’ye konuşan Sagam Strateji Danışmanlık Kurucusu ekonomist Murat Sağman, “Cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tipe kalırsa ve bu ortada Millet İttifakı Meclis çoğunluğunu alırsa, TCMB kura müdahaleyi bırakabilir ve burada dolar kurunda önemli bir yükseliş olabilir” değerlendirmesinde bulunuyor.
“2023’ün ikinci yarısında iktisat küçülebilir”
İlk cinste hem Cumhurbaşkanlığı’nı hem de Meclis çoğunluğunu muhalefetin kazanması halinde ise, kurda tekrar bir ölçü yükseliş olacağını lisana getiren Murat Sağman, “Ama bir yerden sonra dolar kuru, Ortodoks siyasetlere geçileceğine dair telaffuzlarla stabilize olur. Tıpkı vakitte Merkez Bankası’nın da hatırı sayılır bir faiz artırımına girmesini bekleyebiliriz. Ancak bu durum da 2023’ün ikinci yarısında sakinlik yaratacağı için iktisatta bir küçülme olabilir” diye konuşuyor.
“Kim gelirse gelsin fatura ödeyecek”
Sandıktan tekrar Erdoğan ve AKP çıkması halinde, mevcut siyasetlerin devamıyla dolar kurunun ve enflasyonun “tutulamaz” noktaya gelebileceğinin altını çizen Sağman, sandıktan hangi sonuç çıkarsa çıksın, kısa müddette dolar kurunun çok aşağıya inmesini beklemediğini tabir ediyor.
Sağman, görüşlerini “Seçimden sonra kim gelirse gelsin, seçime kadar uygulanan siyasetlerin faturası ödenecek. Zira seçim odaklı olarak bütçeden yapılan harcamalar enflasyonu artırıyor. Cari açık esasen çok makus durumda. Hasebiyle kim gelirse gelsin, bu faturayı ödemek zorunda. Bu da Türkiye iktisadında küçülme demek” diyerek lisana getiriyor.
