Mahfi Eğilmez
Faiz nedir Nereden doğmuştur Tarihi nedir Kutsal kitaplar faizi niye yasaklamıştır Yasaklanan faiz Bakırköy travestileri hangisidir Riba ile bugünkü faiz ortasında bir fark var mı Bu sorular günümüzde başta İslam dünyası olmak üzere dünyada ziyadesiyle baş yorulan sorular Kimisi faizi asla yaklaşılmaması gereken bir tabu Belek travestileri olarak görürken kimisi de bunun kolay bir ekonomik süreç olduğunu ve kiradan farkı olmadığını savunuyor
Son günlerde Faiz Problemi isimli bir kitabı okuyorum Kitaba 19 bilim insanı yazılarıyla katkı yapmış Beşiktaş travestileri Kitabın künyesi şöyle Faiz Sıkıntısı Tarihten Örnek Uygulamalar Derleyenler Murat Ustaoğlu ve Ahmet İncekara İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları Mayıs 2019
Kitaptaki yazılar bir tarih ve husus silsilesi içinde yer alıyor Beylikdüzü travestileri hasebiyle kitap farklı müelliflerin elinden çıkmış ve onların birbirinden farklı görüşlerini yansıtıyor olsa da son derecede dengeli bir bütün oluşturuyor Muharrirlerin bir kısmı iktisat ve iktisatla ilgili alanlarda tahsil görmüş Bomonti travestileri bir kısmı de iktisat ve ilahiyat tahsilini birlikte görmüş akademisyenler Hasebiyle hepsi konunu uzmanı ve husus üzerinde vakit harcamış bireyler
Faizi bütün dinler yasaklamış görünüyor Bu yasağın kökeni Platoncu Aristotelesçi yaklaşımlara kadar geriye gidiyor Hatta paradan para kazanma tabiri bile o kadar eski Dinlerin hepsi bu yasağı oradan devralıp devam ettirmişler Yasağın birinci defa ve en ağır biçimde yer aldığı din Yahudilik İslamdaki ribanın karşılığı Yahudilikte ribbit Buna karşılık faizi en fazla uygulayanlar ve bu yolla güçlü olanlar da Museviler Zira vakit içinde Yahudi din düşünürleri faiz yasağını yumuşatan hatta kaldıran yorumlar getirmişler Faiz yasağı vakit içinde Hristiyanlıkta da yumuşatılarak ortadan kalkmış bulunuyor Yasağı günümüze taşıyan tek din İslam Kitapta Kur an da geçen riba ile bugünkü faizin karşılaştırmasını yapan değerlendirmeler var Riba ile bugünkü faiz ortasında teğe bir birebirlik var mı Bu mevzuda aşikâr başlı iki görüş var Birincisi bu iki kavramın büsbütün birebir olduğu görüşü Hasebiyle dün olduğu üzere bugün de riba ya da faiz yasaktır haramdır İkinci görüş riba ile faizin birebir şeyler olmadığı görüşü Bu görüş çerçevesinde riba devrin şartlarının belirlediği bir tefeci faizidir Halbuki günümüzde faiz devletin koyduğu kurallar çerçevesinde kurumlar bankalar eliyle uygulanan düzenlenmiş bir bedeldir Kitapta bu görüşlerin tartışılmasını çeşitli filozofların muharrirlerin görüşleriyle detaylı olarak bulmak mümkün
Osmanlı toplumunda faizsiz finans arayışlarının yaygın biçimde gündeme geldiği biliniyor Bulunan tahlillerden birisi olan ve geri alım şartıyla yapılan satışı tabir eden bey ul vefa nın geliştirilmiş hali olan bey lil istiğlal bugünkü faizsiz finans sisteminin temelini oluşturuyor Kişi sattığı malı geri satın almayı taahhüt ederek mukavele mühletince kiralamış oluyor İşin özünde bugün uygulanan faizden hiçbir farkı yok Kişinin satışı ve geri alım sürecini karşılıklı olarak cebir sürecindeki gibi iptal edersek geriye paranın kirası yani ismine ne dersek diyelim faiz kalıyor
Günümüzde iktisat teorisi olarak okutulan neoklasik iktisat yaklaşımının da temelini oluşturan Alfred Marshall ve John Maynard Keynes in faiz konusundaki görüşlerine de değiniliyor kitapta Marshall faizi tasarruftan ve paranın tatmininden vazgeçmenin ve beklemenin ödülü olarak tanımlarken Keynes para sahibinin parayı nakit olarak elinde bulundurmaktan likiditeden vazgeçmesinin bedeli olarak tanımlıyor Kutsal kitapların tarifleri dışına çıkıp da mevzuya iktisat sistemi açısından bakıldığında bu tanımlar olayın özünü açıklıyor
Kitapta Ekim 2002 de Mısır Din İşleri Yüksek Kurulu nun banka faizinin helâl olduğuna ait yayınladığı fetva da yer alıyor Akla uygun olan yorum da budur Zira kutsal kitapların indiği periyotta faiz bir standarda sahip olmayan ve tefeci faizi pozisyonunda olan bir uygulamaya sahipti Günümüzde devletin merkez bankalarının ve bağımsız bankacılık otoritelerinin kontrolü altında olan bankacılık sisteminde büyük ölçüde standardize edilmiş ve tefecilik uygulamasından çoktan çıkmış bir faiz sistemi kelam konusu Bu açıdan bakarsak faiz kâra nazaran ve hatta kiraya nazaran çok daha fazla kontrol altında çok daha fazla standartlaşmış bir getiridir
Kitabın tümünden örnekler vermem mümkün değil fakat faiz konusunda çalışma yapacak olanlara ve faizin antik dünyadan bugüne nasıl evrim geçirdiğini merak edenlere bu çok kıymetli kitabı okumalarını öneriyorum
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in ferdî blogundan alınmıştır
