Mahfi Eğilmez
Sanayi üretimi artış eğiliminde fakat birtakım kıymetli dallar şimdi toparlanma eğiliminden uzak görünüyor Yasal Canlı Casino Siteleri
TÜİK haber bülteninden alınmış olan soldaki grafik takvim tesirinden arındırılmış sanayi üretimi yıllık değişim oranlarını gösteriyor 2018 yılı mühletince daima gerileyen sanayi üretimi tıpkı yılın son çeyreğinde eksi bölgeye düşmüş ve yıl sonunda en düşük noktaya geldikten sonra 2019 yılında toparlanma eğilimi göstermeye başlamış bulunuyor Misal bir görünüm TCMB sitesinden aldığım datalarla hazırladığım sağdaki grafikte yer alan imalat sanayiinde kapasite kullanım oranlarında da görülüyor Her iki grafik de sanayi kesitinin tabandan dönüş eğilimini sergiliyor
Buna karşılık otomotiv sanayiinde ve inşaattaki çöküş önemli olumsuz tesirler yaratıyor ve bu imajlara bakılarak geleceğe dair kesin kanılara varmamıza imkân veriyor
Otomotiv Distribütörleri Derneği nin raporundan alınan soldaki grafikte çubuklar son 10 yılın ortalama otomotiv pazarındaki otomobil hafif ticari araç ve ağır ticari araç satışları açık kırmızı çizgi 2018 yılı satışlarını ve koyu kırmızı çizgi de 2019 yılının birinci 5 aylık satışlarını gösteriyor Grafiğin ortaya koyduğuna nazaran otomotiv bölümü 2019 yılının birinci 5 ayında gerek 10 yıllık ortalamaların gerekse geçen yıl ortalamalarının epey altında bir satış hacmi sergilemiş görünüyor Sağdaki grafik TCMB nin Konut Fiyat Endeksi Raporundan alınmış olup mavi alan konut fiyatlarındaki nominal değişimi turuncu alan da gerçek değişimi gösteriyor Nominal bedel düşüşü devam ederken gerçek düşüş son 3 aydır durmuş ve güya taban yapmış üzere görünüyor Buna karşılık konut kesimindeki çöküş de hala çarpıcı bir görünümde bulunmayı sürdürüyor
İşsizlikte düzelme var üzere görünse de bu aldatıcı olabilir
TÜİK sitesinden alınan bilgilerle düzenlediğim üstteki iki grafikten soldakinde 2018 Ocak ayından 2019 Nisan ayına kadar işsizlik oranındaki gelişmeler yer alıyor Bu grafik bize işsizlik oranının süratli bir yükselişin akabinde düşüşe geçtiğini gösteriyor Sağdaki grafikte ise işsizlik oranına mevsim tesirlerinden arındırarak baktığımızda düşüş eğilimini göremiyoruz Buna rağmen son iki ayda artışın sürat kestiği görülüyor
Enflasyonda düşüş hızlanacak
TÜİK sitesinden alınan datalarla hazırladığım soldaki grafik enflasyondaki TÜFE düşüş eğilimini gösteriyor TCMB sitesinden aldığım datalarla hazırladığım sağdaki grafikte TCMB ortalama faizinde son periyotta değerli bir değişme olmadığı yüzde 24 dolayında sabit kaldığı görülüyor Bu ikili ortasındaki uyumsuzluk çabucak dikkati çekiyor Buna karşılık TCMB ortalama faizinin yüksek seviyede kalmasının enflasyonun düşmesinde tesirli olduğu da dikkatlerden kaçırılmamalı
Önümüzdeki periyotta enflasyonda birkaç nedenle önemli düşüşler yaşanacak Her şeyden evvel ABD Merkez Bankası Fed ve Avrupa Merkez Bankası nın AMB mali sıkılaştırmayı ertelemeleri milletlerarası yatırımcıların bir mühlet daha yüksek faiz veren gelişme yolundaki ülkelere para yatırmaya yönelmesine yol açmış görünüyor Bu bizim üzere dış kaynağa muhtaçlığı olan ekonomilerde döviz girişlerinin artması nedeniyle evvel kurlarda düşüşe yol açmış bulunuyor Kurlarda düşüş bizim üzere üretimde değerli oranda ithal girdi kullanan ekonomilerde maliyet düşüşü yoluyla enflasyonda da düşüş sağlıyor Üçüncü olarak iç talebin düşüklüğü de enflasyon üzerinde düşürücü baskı yapıyor Ve son olarak geçen yılın çok yüksek aylık enflasyon bilgilerinin yerine bu yılın nispeten düşük aylık enflasyon datalarının girmesi de baz tesiri yoluyla enflasyonda düşüşe neden oluyor
İkiz açıkta durum değişik görünüyor
TCMB ödemeler istikrarı bilgilerinden yararlanarak hazırladığım soldaki grafik cari istikrarda 2015 yılından bu yana yaşanan gelişmeleri sergiliyor Görüleceği üzere cari açık bilhassa 2019 yılında süratle düşmüş ve sıfıra yaklaşmış bulunuyor Önümüzdeki devirde Türkiye nin cari fazla verdiğini göreceğiz Hazine ve Maliye Bakanlığı nın bütçe datalarından yararlanarak hazırladığım sağdaki grafik ise bütçe açığının süratli artışı sonucunda faiz dışı istikrarın 2019 yılının birinci 6 ayında açık verdiğini ve açığın artış eğiliminde olduğunu ortaya koyuyor
Bu görünüm Türkiye için yabancı değil Türkiye ekseriyetle bu iki açıktan birisini büyüterek yoluna devam ediyor Bu hafta içinde maddeleşen torba kanunda yer alan karara nazaran Merkez Bankası nın bu yıla kadar birikmiş olan yedek akçeleri bütçeye aktarılacak ve bu yolla bütçe açığı bir defa daha olağan dışı yollarla düşük tutulmuş olacak
Ekonomi birinci yarıda küçüldü
Buraya kadar ortaya koymaya çalıştığımız mevzular ve göstergeler bizi büyümenin ne olacağı sorununa götürüyor
TÜİK bilgilerinden yararlanarak hazırladığım üstteki grafik bize büyüme oranındaki düşüşü gösteriyor Elimizdeki son data 2019 yılının birinci çeyreğine ilişkin Buna karşılık ikinci çeyrekte de iktisadın küçülmeye devam edeceğini varsayım ediyoruz Bunu üretimdeki gidişten gördüğümüz üzere bilhassa KDV ve ÖTV üzere harcamaya dayalı dolaylı vergilerin önemli düşüşler yaşayan tahsilat oranlarından da anlayabiliyoruz Her ne kadar bu iki verginin tahsilat oranlarındaki düşüşün bir kısmı birinci yarıda geçerli olan vergi oranı indirimlerinden kaynaklanmış olsa da o indirimleri ayrıştırarak baktığımızda da tahsilattaki gerilemenin önemli boyutta olduğu ortaya çıkıyor Dolaylı vergi tahsilatındaki düşüş büyük ölçüde talepteki düşüşü gösterir Bu göstergeler iktisadın ikinci çeyrekte de küçülmeye devam ettiğini söylüyor
Kırılgan Beşli karşılaştırması
Buraya kadar Türkiye iktisadını kendi bilgileriyle ele alıp değerlendirmeler yaptık Artık bir de Türkiye nin finansal göstergelerine çoklukla birlikte anıldığı kırılgan beşli kümesi içindeki ülkelerle birlikte bakalım
Yukarıdaki tablo bize 2018 yılında bu beş ülkenin hepsinin paralarının dolara karşı kıymet kaybettiğini Türkiye dışındaki 4 ülke parasının ortalama kaybının yüzde 10 66 olduğunu buna karşılık TL nin paha kaybının yüzde 28 40 ile bu ortalamanın neredeyse 3 katı olduğunu gösteriyor 2019 yılının birinci 7 ayında durum benzeri görünüm sergiliyor Türkiye dışındaki 4 ülkenin paraları dolara karşı yüzde 3 21 paha kazanmışken TL yüzde 6 10 bedel kaybı yaşamış Bu görünüme rağmen geçen yılla karşılaştırıldığında TL de önemli bir toparlanma olduğunu söyleyebiliriz Fed ve AMB nin nakdî gevşeme sinyalleri vermesi bilhassa gelişme yolundaki iktisatların paralarının dolara ve euroya karşı kıymet kazanmasına yol açtı Türkiye açısından ek bir takviye de S 400 savunma sisteminin satın alınması karşısında bahis olabilecek ambargo uygulamasının şimdilik gündemde olmadığının açıklanmasıyla ABD tarafından geldi Bütün bunlara rağmen Türkiye tablonun alt kısmında yer alan enflasyon Merkez Bankası faizi ve CDS primi açısından hala çok yüksek seviyelerde bulunuyor
Önümüzdeki periyotta enflasyon
Piyasalara yansıyan çeşitli açıklamalardan anlaşıldığı kadarıyla Merkez Bankası enflasyondaki düşüşü dikkate alarak peş peşe faiz indirimlerine gidecek üzere görünüyor Beklentiler birinci faiz indiriminin yüksek oranlı olacağı tarafında ağırlaşıyor
Önümüzdeki aylarda üstte değindiğimiz dış gelişmelerin Türkiye lehine devam etmesi ve bunun TL nin pahalanmasını desteklemeyi sürdürmesi halinde baz tesirinin de artmasıyla enflasyon düşmeye devam edecek ve muhtemelen düşüş hızlanacak Aşağıdaki tablo bu durumu göstermeyi amaçlıyor Sarı boyalı alanlar şimdi gerçekleşmemiş aylara ilişkin varsayımları sergiliyor Bu varsayımlar geçen üç yılın kelam konusu aylardaki enflasyon oranlarının ortalaması alınarak bulundu
Önümüzdeki aylarda oranlar bu tabloya uygun çıkabilir ya da çıkmayabilir bunlar benim son üç yılı temel alarak yaptığım varsayımlar ve yalnızca mümkün eğilimi göstermeyi amaçlıyor Büyük birtakım olaylar olmadığı sürece enflasyon baz tesiri nedeniyle düşecek Ve yeniden büyük olasılıkla bu düşüş hükümet tarafından kurdaki gerilemeye baz tesirine değil Merkez Bankası nın faizi düşürmesine bağlanacak ve faiz düştüğü için enflasyon düştü açıklamalarına yol açacak
Fizik bilimlerde neden sonuç bağının karıştırılması yapılan deneyden sonuç alınamamasına yol açar İktisat siyasetle içli dışlı bir bilim koludur İktisatta neden sonuç alakasının karıştırılması kısa periyotta siyaseten düzgün sonuçlar verir üzere görünse de orta uzun periyotta iktisatta önemli hasarlara yol açabilir O nedenle ortaya çıkan bu yeni fırsatı kullanarak gerek siyasal idare sistemi ve gerekse iktisat siyaseti üzerinde yine düşünmekte ve düzeltici adımları atmakta fayda var
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in ferdî blogundan alınmıştır
