Merkez Bankası, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla gerçekleştirilen idare değişikliğinin akabinde perşembe günü faizle ilgili kararını açıkladı. Siyaset faizinin 425 baz puan aşağı çekilerek yüzde 24’ten yüzde 19,75’e indirildiği Para Siyaseti Şurası (PPK) toplantısı sonrasında yapılan kısa açıklamada, enflasyon görünümünde yaşanan iyileşmenin yanı sıra bilhassa de turizm bağlamında mal ve hizmet ihracatında yaşanan artış eğilimine dikkat çekildi.
Merkez Bankası’ndan faizi indirdi
PPK açıklamasında faiz indirim kararına destek olarak gösterilen başlıklardan biri de “yakın devirde global iktisadi faaliyetin zayıflaması ve enflasyona dair aşağı taraflı risklerin belirginleşmesiyle gelişmiş ülke merkez bankalarının genişleyici para siyaseti adımları atma mümkünlüğünün güçlenmesi” oldu. Merkez Bankası, bu durumun ‘gelişmekte olan ülke finansal varlıklarına yönelik talebi ve risk iştahını desteklediğini’ belirterek, korumacılık tedbirlerinin ve global iktisat siyasetlerine dair öteki belirsizliklerin sermaye akımları ile dış ticaret kanalıyla oluşturabileceği tesirlerin yakından takip edildiğini kaydetti.
Gelişmekte olan ülkeler arkası gerisine faiz indiriyor
ABD Merkez Bankası (Fed) ve ECB üzere kıymetli merkez bankalarının genişlemeci bildiriler vermesi, ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu gelişmekte olan piyasalardaki (EM) merkez bankalarının faiz indirimine yönelmesine sebep oldu.
Uzmanlar, idare değişikliği sonrası Merkez Bankası’nın birinci faiz kararını nasıl kıymetlendirdi?
IMF’nin son Dünya Ekonomik Görünüm raporunda global büyüme varsayımını yüzde 3.2’ye çekmesi ve küresel bir resesyon beklentisi, gelişmiş ülkelerdeki para otoritelerini ‘faiz indirimi çaresine’ yönlendiriyor, bu da gelişmekte olan ülkeler merkez bankalarına bir hareket alanı tanıyor. Fed ve ECB üzere merkez bankalarının ‘güvercin’ iletileri sonrasında genişlemeci global trende katılan gelişen piyasalar da arka arda faiz indirimlerine başlamıştı. Türkiye de, Fed ile ECB’nin son periyottaki adımlarının gelişmekte olan ülkelere sağladığı yararlara vurgu yaparak bu faiz indirimi kervanına katılan son ülke oldu.
“Fed fiyatlaması aykırı istikamete değişirse agresif faiz indirim döngüsünden geri dönülmesi çok maliyetli olur”
TEB Yatırım Stratejisti Işık Ökte ise çarşamba günü yaptığı değerlendirmede Merkez Bankası’nın faiz indirim kararının daha çok Fed fiyatlamasıyla alakalı olacağı beklentisini lisana getirerek, şu ikazda bulunmuştu:
“Fed fiyatlaması aykırı istikamete değişirse (örneğin Temmuz toplantısında 50 bp indirim ve sonra temkinli duruş ve bir anda gelişen ülke kur oynaklık oranlarının yükselmeye başlaması) o vakit TCMB’nin agresif faiz indirim döngüsünden geri dönmesi çok maliyetli olur. Bundan ötürü önden yüklemeli diye tabir ettiğimiz indirim sürecinin TCMB tarafından tercih edilmemesi, Fed fiyatlaması açısından daha makul gözükmekte. Üç toplantı sonra TL oynaklık oranlarını, kaç bp faiz artırımı gerektiğini ya da kurun enflasyona geçişkenliğini konuşurken kendimizi bulmayalım isterim.”
Fed’in 31 Temmuz’da gerçekleştirilecek FOMC toplantısında 10 yılı aşkın müddet sonrasında birinci sefer faiz indirimine gitmesi bekleniyor. Piyasaların beklentisi, Fed’in indirim sürecine 25 baz puanla başlaması.
“Fed faizleri indirmezse dolar TL karşısında da süratli bir biçimde bedel kazanır”
Peki ya Ökte’nin dikkat çektiği durum yaşanır ve Fed faizleri indirmezse? T24 müellifi Barış Soydan, bunun sürpriz olacağını düşünüyor lakin ekliyor:
“Fed faizi indirmezse dolar süratli bir biçimde -TL karşısında da- kıymet kazanır, münasebetiyle da Merkez Bankası sonbahar aylarında sürdürmesi beklenen indirimleri bugünkü kadar gözü pek ve güçlü biçimde yapmakta tereddüt eder.”
“Erdoğan istiyor inmesini lakin öteki biri lider olsaydı da Merkez Bankası bu türlü bir indirim yapabilirdi”
TCMB’nin aldığı kararın dünya genelindeki merkez bankalarının indirim trendinde olmasıyla uyumlu olduğunu belirterek, “Dünya iktisadının yavaşlaması sebebiyle merkez bankaları kendi ekonomilerini desteklemek için faizleri indirmeye başladı. Bizimki de bu periyotta çok dikkat çekmedi” diyen Soydan, Fed’in indirime gitmemesi mümkünlüğü dışında bir noktaya daha dikkat çekiyor:
“İndirimin asıl açıklaması Türkiye’de enflasyonun düşmüş olması. Kış aylarında enflasyon yüzde 20’nin üzerindeydi, sonra düşmeye başladı; faiz münasebetiyle yüksek kaldı, büyük bir açı oluştu. Olağan şartlarda bunun birbirine yakın olması lazım, o sebepten de Merkez Bankası için indirim marjı vardı. O yüzden aslında piyasada paniğe, reaksiyona sebep olmadı. Niçin etkilemedi? Bu yüzden etkilemedi, zira zati Merkez Bankası’nın hakkı vardı. Erdoğan istiyor inmesini lakin Kılıçdaroğlu ya da İmamoğlu lider olsaydı da MB bu türlü bir indirim yapabilirdi.
“Problem şurada ki, Erdoğan daha da devam etmesini istiyor. Bu yalnızca başlangıç, eylülde mesela devam etmesi, 8-9 puan olması bekleniyor. Ama… Kışa yanlışsız yaklaştığımızda enflasyon yine yükselmeye başlarsa yahut Fed beklenen indirimi, beklendiği kadar çok yapmazsa; işte o vakit TCMB faiz indirimlerine devam ederse, o vakit sorun olur.”
“Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı baskı, gelecek aylarda daha fazla faiz indirimine gidileceği manasına gidiyor”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, faizlerin düşürülmesi istikametindeki isteğini daha evvel birçok sefer lisana getirmişti. Merkez Bankası idaresinde yaşanan değişikliğin akabinde da Murat Çetinkaya‘nın misyondan alınmasıyla ilgili “Kendisine iktisat toplantılarında tekraren faizi indirmesi gerektiğini söyledik. ‘Faiz düşerse, enflasyon düşer’ dedik. Gerekeni yapmadı. Birebir kulvarda değildik” sözünü kullanmıştı.
Capital Economics’in faiz kararının akabinde yayınladığı Türkiye notunda, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı baskı, gelecek aylarda daha fazla faiz indirimine gidileceği manasına gidiyor” dendi. Çetinkaya’nın misyondan alınarak yerine Murat Uysal’ın getirilmesinin Erdoğan’a Türkiye’nin para siyaseti üzerinde daha fazla kelam sahibi olması manasına geleceği yorumunda bulunulan Capital Economics raporunda, bu durumun da daha agresif atılımlara yer hazırladığı tabir edildi:
“Cumhurbaşkanı Erdoğan, muhtemelen daha fazla faiz indirimi talep edecektir. Daha geçen hafta faizlerin daha önemli düzeylere çekileceğini umduğunu söyledi. Mevcut iddiamız, geçen yılın başına kadar faizin yüzde 16’ya çekileceği tarafında. Fakat bugünkü atak, daha fazla indirime gidilmesi ihtimalini de artırdı.”
Avrupa Merkez Bankası ve Fed’de durumlar ne?
Avrupa Merkez Bankası (ECB), PPK toplantısıyla tıpkı gün yaptığı açıklamada faiz oranlarını değiştirmeme kararı aldığını duyursa da yakın vakitte vazifeden ayrılacak olan ECB Lideri Mario Draghi, konuşmasında değerli ölçüde nakdî teşvik gerektiğini tabir etti. ECB açıklamasında faiz oranlarının, en azından gelecek yılın ikinci yarısına kadar ve enflasyon maksadı olan yüzde 2 doğrultusunda mevcut düzeyinde yahut daha düşük kalmasının beklendiği belirtilerek, faiz indirimi sinyali de verildi.
2019 yılı, Fed’in sene boyunca kaç defa faiz artıracağı tartışmalarıyla başlarken; Dünya Ekonomik Forumu’nun Ocak ayının üçüncü haftasında düzenlediği Davos toplantısı sonrasında işler değişmişti. Dünyanın önde gelen CEO’ları Asya ve Uzakdoğu’da resesyon bekliyor, ABD’nin de bundan etkileneceğini düşünüyordu. Davos’taki toplantı sonrasında resesyon bekleyenlerin sayısı süratle artarken, bu beklenti, Fed idaresini de etkiledi ve kaç sefer faiz artırılacağı tartışmalarıyla başlayan 2019’un ortasına gelindiğinde gündem faiz indirimi oldu.
2019 yılında Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantılarında oy hakkına sahip ve ABD Merkez Bankası’nın en güvercin siyaset yapıcılarından biri olan St. Louis Fed Lideri James Bullard, geçen hafta Cuma günü basın mensuplarına yaptığı değerlendirmede, “Önümüzdeki toplantıda 25 baz puanlık bir indirim istiyorum” demişti, yatırımcılar da çeyrek baz puanlık faiz indirimini fiyatlamış durumda.
Mahfi Eğilmez yanıtladı, Fed ve ECB’de yaşanan gelişmeler Türkiye’yi nasıl tesirler?
İktisatçı Mahfi Eğilmez, 20 Haziran’da kaleme aldığı yazısında, Fed ve ECB’de yaşanan gelişmelerin Türkiye üzere ülkeler için ‘olumlu’ tesirleri olabileceğini belirterek şunları söylemişti:
“Fed ve AMB’nin yeni bir faiz indirimi ve nakdî gevşeme programına gireceklerine ait gelişmeler, global sistemde beklentileri değiştirdi ve giderek ağırlaşan olumsuz havayı da dağıttı. Bilhassa Türkiye üzere dış kaynağa muhtaçlık duyan gelişmekte olan ülkeler için bu yeni durum olumlu bir hava yaratıyor. Likiditenin bollaşması, ABD ve Avrupa’da faizlerin düşmesi kaynakların yine yüksek faiz veren gelişmekte olan ekonomilere yönelmesine yol açıyor.
“Bu, Türkiye için olumlu bir durum. Fed ve AMB’nin kararlarının yarattığı olumlu hava bu yükümlülüklerin hem daha kolay hem de daha ucuza yenilenmesinin önünü açacak. Böylelikle Türkiye’ye döviz girişinde ortaya çıkacak artışlar kurların da düşmesini sağlayacak. Kurların düşmesi enflasyonun da düşüşünü hızlandıracak.”
