Chicago Üniversitesi öğretim üyesi, iktisatçı Prof. Dr. Ufuk Akçiğit, İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nde, Türkiye’nin 1960 ve sonrasına ait büyüme bilgilerini öbür ülkelerle kıyasladığı konuşmasında, “Burada diğer ülkeler de var. Singapur, Güney Kore, Litvanya… Öbür ülkeleri de listeledim. Onların ortak özelliği hepsinin bizden daha yoksul olmaları fakat bugün hepsinin bizden daha güçlü olmaları. Hepsi Türkiye’den bir noktada daha yoksulmuş lakin bugün… Bunlar yalnızca bir coğrafyadan gelmiyor. Asya’dan olanlar da var Latin Amerika’dan olanlar da var, Doğu Avrupa’dan olanlar da var. Coğrafya tabi ki bir yazgı lakin kurduğunuz kurumlar ya da uygulandığınız iktisat siyasetler, onlar yazgı değil. Onlar artık sizin neyi önemsediğinizle ilintili bir şey” tabirlerini kullandı.
İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi 4’üncü gününde “Doğamıza Davet” oturumuyla devam ediyor. Chicago Üniversitesi öğretim üyesi, iktisatçı Prof. Dr. Ufuk Akçiğit, bugünkü oturumda iktisada ait sunum yaptı.
“Zaman için pek bir oynama yok”
Prof. Dr. Akçiğit’in konuşmasından öne çıkan başlıklar şu halde:
“Türkiye’nin büyüme karnesine baktığımızda 1960’tan itibaren Türkiye’nin Amerika Birleşik Devletleri’ne oranla kişi başına düşen ulusal gelirlerini oranlıyorum. Mavi çizgi Amerika’nın. Bir ülkenin muvaffakiyetini ölçebilmek için öteki ülkelere kıyasla ne durumda ona bakmamız gerekiyor. Baktığımız vakit yüzde 20’lerden başlamışız. Vakit için pek bir oynama yok. 2000’lerin başında bir canlanma var nihayet, lakin onu da 2013’ten sonra kaybetmiş durumdayız. O başladığımız 1960’lar düzeyindeyiz.
“Sizin neyi önemsediğinizle ilintili bir şey”
Burada öteki ülkeler de var. Singapur, Güney Kore, Litvanya… Öteki ülkeleri de listeledim. Onların ortak özelliği hepsinin bizden daha yoksul olmaları ancak bugün hepsinin bizden daha varlıklı olmaları. Hepsi Türkiye’den bir noktada daha yoksulmuş ancak bugün… Bunlar yalnızca bir coğrafyadan gelmiyor. Asya’dan olanlar da var, Latin Amerika’dan olanlar da var, Doğu Avrupa’dan olanlar da var. Coğrafya tabi ki bir baht ancak kurduğunuz kurumlar ya da uygulandığınız iktisat siyasetler onlar yazgı değil. Onlar artık sizin neyi önemsediğinizle ilintili bir şey.
“Aylardır neyi konuşuyoruz?”
Aylardır neyi konuşuyoruz? Faiz siyaseti, enflasyon. Şunu lütfen karıştırmayalım, faiz ya da enflasyon bir ülkeyi büyütmez. Yani onu denetim altına almak büyüyebilmek için ortam sağlar. Bu gerekli şarttır lakin kâfi şart değildir. Siz enflasyonu denetim altına almak zorundasınız nokta. Lakin denetim altına aldıktan sonra bu ondan sonra büyüyeceğiniz manasına gelmiyor. İktisattaki büyüme para siyaseti ile olmaz. Kısa vadedeki büyüme ya da küçülme para siyaseti ile olur. Yanlış siyasetlerle küçültebilirsiniz bir ekonomiyi lakin uzun vadede bir ekonomiyi büyütebilmeniz için teknoloji ileriye götürmeniz gerekir.
“Verimliliğinizi artırmak için…”
Teknolojik gelişmeyle illaki uzaya gideceğiz ya da uçan otomobil yapacağız demek değil bu. Siz verimliliğinizi artırmak için farklı farklı stratejiler uygulayabilirsiniz. Örneğin ya sıfırdan ARGE laboratuvarları kurarsınız, sahiden çok büyük harcamalar yaptırıp firmalarınıza inovasyonlar, dünyada olmayan teknolojiler geliştirmeye çalışabilirsiniz ya da diyebilirsiniz ki ben aslında baya gerideyim Amerika’nın yüzde 20 düzeyindeyim, inovasyon yapmak da benim için çok maliyetli, benim kat etmem gereken çok yol var. Benim kat etmem gereken yolu esasen öbür ülkeler kat etmiş, ben onlardan öğreneyim. Hasebiyle imitasyon bazlı ya da lisanslama bazlı bir büyüme ile başlayabilirsiniz. İşte Güney Kore’nin tam olarak yaptığı buydu.
“ARGE yapmak bir ülke için en başta çok masraflı”
Az evvel Samsung örneği verildi. Samsung aslında bir makarna fabrikası 20’nci yüzyılın başında. Lakin bir noktada artık Kore hükümeti, büyüme stratejisine geçeceği vakit diyor ki ‘Ben geride kalmışlığımın bir avantajını kullanmak istiyorum ve en evvel Japonya’dan teknoloji lisanslamak istiyorum.’ Ve verdiği sübvansiyonların birden fazla teknoloji lisanslamaya yani ARGE yapmaya değil. Neden zira ARGE yapmak bir ülke için en başta çok masraflı.
“Su çeşmeden cılız akıyor”
Türkiye, inovasyon açısından nerede diye bakarsak; patent açısında da bilimsel çıktı açısından da bu varlıklı ülkelerin epeyce ardındayız. Bir ünitelik fark, yüzde 100’lük fark manasına geliyor. Bir ünitelik fark varsa o iki katı manasına geliyor. Su çeşmeden cılız akıyor.
“Çok çok gerilerdeyiz”
Neler yapılması gerekiyor? Liste uzun ancak burada üzerinden geçmem gerekirse; eğitimde gelir adaletsizliğinin tesirini azaltmamız gerekiyor. Eğitimde, bilimde ve işgücünde ayrımcılığa katiyen müsaade vermememiz gerekiyor. Üniversitelerde eğitim ve araştırma kalitesini çok önemli biçimde yükseltmemiz gerekiyor, çok çok gerilerdeyiz kaynak ayırmamız gerekiyor. Özel kesimde rekabeti artırmamız gerekiyor. Kaynaklara en çok hak eden şirketlerin ulaşmasını sağlamamız gerekiyor. Nasıl öğrencilere karne veriyorsak firmalara da karne vermemiz gerekiyor. Devlet takviyesini alıp âlâ şeyler yapmamış firmalara tekrar devlet takviyesi vermek bence yanlış. Teşviklerde niceliğe değil niteliğe odaklanmamız gerekiyor. Hak edene hak ettiğini vermemiz gerekiyor.
“Yeter ki bilim ışığında bir şeyler yapmak isteyelim”
Bu ülkeyi ayağa kaldırmak yalnızca Sanayi Bakanlığı’nın, Eğitim Bakanlığı’nın misyonu değil. Ortak bir uyumu asla unutmamak gerekiyor. Şayet yanlışsız siyasetler yürütülmezse 60 yıl sonra hala yüzde 20’de kalırız. Eğitimde gelir adaletsizliğinin tesirini azaltmamız gerekiyor, eğitimde ayrımcılığı azaltmamız gerekiyor. Üniversitelerin kalitesini artırmamız gerekiyor. Özel dalda rekabeti artırmamız gerekiyor. Teşviklerde niteliğe bakılması gerekiyor. Teşviklerin üniversiteler üzerinden verilmesi gerekiyor. Nitelikli iş gücüne uygun iş imkanları ve yüksek maaş vermemiz gerekiyor. Rekabeti yavaşlatıcı değil, tetikleyici hale getirmemiz gerekiyor. Yurt dışındaki yeteneklerle köprü kurmamız gerekiyor. Bakanlıklar ortası uyumun artması gerekiyor. İktisat uyum gerektirir. Beklentiler ise inançlı datalarla şekillenir. En evvel yanlışsız datalar toplanmalı ve halkla paylaşılmalı. Bu işi yapmanın tek yolu var, bilgilere bakmak. Biz akademisyenler olarak hazırız. Herkes bir işin ucundan tutmak istiyor. Kâfi ki bilim ışığında bir şeyler yapmak isteyelim.” (ANKA)
