Türkiye ve Suriye ortasındaki olağanlaşma süreci, iki ülkenin savunma bakanlarının Rusya’nın arabuluculuğunda 28 Aralık 2022’de Moskova’da bir ortaya gelmesiyle başlamıştı. Süreç, evvelki gün ve dün yeniden Moskova’da yapılan görüşmelerle devam etti. Son toplantının açılış konuşmasını yapan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkiye ve Suriye heyetlerine hitaben, “Sizlerden olabildiğince esnek ve yapan olmanızı bekliyoruz” dedi.
İran’ın iştirakiyle dörtlü formata dönüşen toplantıda Türkiye’yi Dışişleri Bakan Yardımcısı Burak Akçapar, Suriye’yi Dışişleri Bakan Yardımcısı Eymen Susan, Rusya’yı Orta Doğu Özel Temsilcisi Mihail Bogdanov ve İran’ı Dışişleri Bakan Yardımcısı Ali Asgar Hacı temsil etti.
Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan kısa açıklamada, tarafların görüşmelerin sürmesi konusunda mutabık kaldıkları kaydedildi.
Görüşmelerde güvenlik bahislerinin yanı sıra siyasi alandaki münasebetlerin nasıl bir çerçevede konuşulacağının yer aldığı, ayrıyeten bundan sonra yapılması öngörülen dışişleri bakanları seviyesindeki toplantının hazırlıklarının da değerlendirildiği kaydedildi.
Rusya’nın, dışişleri bakanlarının bir ortaya gelmesi için birkaç tarih önerdiği, tarafların yapacakları kıymetlendirme sonrası kesin kararın verileceği bildirildi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Miktad’ın Türkiye’de 14 Mayıs’ta yapılacak seçimler öncesi görüşebileceği lakin önderler düzeyindeki muhtemel bir tepenin görüşmelerdeki ilerlemeye bağlı olarak seçim sonrasına kalacağı değerlendirmeleri öne çıkıyor.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu bugün Brüksel’de NATO Dışişleri Bakanları toplantısı sonrası düzenlediği basın toplantısında, dışişleri bakanları seviyesindeki toplantının ileriki periyotta gerçekleşmesi için Rusya’dan davet beklediklerini bildirdi.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da NTV’de yayımlanan röportajında, ileriki günlerde yapılacak görüşmede dışişleri bakanlarının yanı sıra savunma bakanları ve istihbarat liderlerinin da yer almasının planladığını kaydetti. Kalın, sürecin ön şartsız ilerletilmesi için Suriye tarafının daha yapan olması gerektiğinin altını çizerken, “Problemin derinliği ve meselelerin karmaşıklığı düşünüldüğünde sürecin daha başındayız,” değerlendirmesini yaptı.
Konunun Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov’un yarın ve Cuma günü yapacağı Türkiye ziyareti sırasında da gündeme gelmesi bekleniyor.
Moskova’dan net mesajlar
Türkiye-Suriye görüşmelerinin başlamasına aracılık eden ve bu sürece büyük kıymet veren Rusya, dörtlü formattaki birinci toplantı öncesi taraflara değerli bildiriler verdi ve davette bulundu.
Toplantının açılış konuşmasını yapan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkiye ve Suriye halklarının yüzyıllar süren ortak bir tarihle birbirine bağlı olduğunu, bölgede yaşayan Türk, Arap ve Kürtlerin kalplerinde gurur dolu periyotlara tanıklık ettiklerini kaydetti.
Türkiye ve Suriye ortasındaki uyuşmazlığın Ortadoğu’da barış, huzur ve refah isteyen tarafların istemlerine karşıt olduğunu belirten Dışişleri Bakanı, “Hem Suriye hem de Türkiye ile düzgün alakaları olan, Rusya ve İran’ın, Ankara ve Şam ortasındaki bağlantıların kapsamlı olağanlaşmasını hedefleyen çok katmanlı müzakere sürecinde yalnızca arabulucular olarak değil birebir vakitte ilgili taraflar olarak yer almaları bir tesadüf değildir” tabirlerini kullandı.
Lavrov, Suriye’de iç savaşın sonlandırılması için Türkiye-İran ve Rusya’nın oluşturduğu Astana Süreci’nin bundan sonra da Suriye’nin tekrar yapılandırılması, milyonlarca Suriyeli mültecinin Türkiye’den meskenlerine dönmeleri üzere maksatlara ulaşılmasında da kullanılacak değerli bir düzenek fonksiyonunu sürdüreceğini kayda geçirdi.
‘Esnek ve yapan olun’
Lavrov’un konuşmasında Türkiye ve Suriye heyetlerine dönük davetleri dikkat alımlı özellikte oldu. “Sizlerden olabildiğince esnek ve yapan olmanızı bekliyoruz. Çatışmacı telaffuz ve geçmiş acıların anılarının bu müzakere odasının dışında tutulması en yeterlisi olacaktır” diyen Lavrov, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Suriye ve Türkiye’nin egemenliğine, siyasi birliğine ve toprak bütünlüğüne açık ve anlaşılır bir karşılıklı hürmet unsuru temelinde, birikmiş problemlerin süratle aşılması ve uygun komşuluğun tekrar tesis edilmesi dileğinin rehberliğinde müzakereler yürütmenizi samimiyetle rica ediyorum.”
Lavrov, Türkiye ve Suriye ortasındaki sıkıntıların birkaç görüşmede çözülmeyeceğini, olağanlaşmanın uzun vakit alacağını kaydederken, “Ama bilge Çinli dostlarımızın dediği üzere ‘Güzel bir seyahat küçük bir birinci adımla başlar’. Kıymetli olan çıkarların dengelenmesi için ortak bir yer bulmak ve ön şartlardan kaçınmak” sözlerini kullandı.
Taraflara her heyet tarafından hazırlanan metinler sunulduğunu, bunlar ışığında ortak bir konuma ulaşılmasını istek ettiğini de belirten Lavrov, İran ile birlikte bu sürece katkı vermeye devam edeceklerini söyledi.
Suriye’nin şartları masada
Lavrov’un ön şartlar konusundaki davetine rağmen Şam idaresinin bilhassa Türkiye’nin Kuzey Suriye’de bulunan askeri birliklerinin geri çekilmesi konusundaki tavrını devam ettirdiği kaydediliyor.
Suriye basınında çıkan haberler, Şam idaresinin askerlerin geri çekilmesi ve bilhassa İdlib’te bulunan “radikal İslamcı terör gruplarının” bölgeden temizlenmesi istemlerini tekrar ettiğini fakat Türkiye’den bu istikamette olumlu bir karşılık gelmediğine işaret ediyor.
Türkiye de Suriye ile yaşanan sürecin “normalleşme” olarak tanımlanmaması gerektiğini, bu etapta Şam idaresinin “angajman” içinde olunduğunu vurguluyor.
Türkiye’nin Şam idaresinden talepleri ortasında ülkenin kuzeydoğusundan Türk topraklarına dönük terör tehdidinin bertaraf edilmesi, güvenlik konusunda ikili bir muahedenin sağlanması ve mültecilerin geri dönüşü için tüzel, siyasi bir tabanın sağlanması üzere ögeler yer alıyor.
Taraflar ortasındaki itimat buhranının sürmesi ve Türkiye’de çok kısa müddette seçimlere gidilecek olması nedeniyle Ankara-Şam ortasında yürütülen sürecin kısa vadede somut sonuç vermesi uzak olarak bedellendiriliyor.
