Burcu Karakaş
Gazeteciler, Türkiye’deki seçimler öncesinde basına yönelik müdahale uğraşlarının artabileceği konusunda kaygılı. Meslek örgütleri, süreci yakından takip edeceklerini belirtiyor.
Türkiye’nin en kritik seçimlerinden biri olarak bedellendirilen 14 Mayıs’taki seçimler öncesinde gazeteciler basın özgürlüğünün daha da kısıtlanabileceği konusunda tedirginlik yaşıyor.
Türkiye’de sıklıkla engellemelere maruz kalan basın kuruluşlarından biri muhalif çizgide yayın yapan Halk TV.
DW Türkçe’ye konuşan Halk TV Haber Yayın Yönetmeni Bengü Babaeker Şap,
Bengü Babaeker Şap, bir yandan da Radyo Televizyon Üst Heyeti’nin (RTÜK) Halk TV’ye her ay ceza verdiğini söylüyor:
“Bir yanda toplumsal medyada düşmanlaştırma operasyonu var, bir yanda da RTÜK’ten her ay fakat her ay ceza geliyor. Yayınlarımıza çok dikkat ediyoruz fakat bir noktada dikkat etmemizin manası kalmıyor zira ceza kesmek isteyen her yayından bir ceza konusu üretebilir. Yasalar buna şu an çok uygun.”
RTÜK son olarak 22 Mart Çarşamba günü Halk TV’nin yanı sıra Tele 1, Fox TV ve Show TV’ye para ve yayın durdurma cezaları verdi. Halk TV, HDP’nin tutuklu eski Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’ın hikaye kitabı Dad’ın tanıtılması nedeniyle beş defa program durdurma cezası aldı.
DİSK Basın-İş Genel Lideri Faruk Eren de RTÜK’ün “keyfi cezalar” verdiğine ve kanunların basın kuruluşlarını kısıtlamaya imkan sağladığına işaret ediyor:
“Üstelik iktidarın elinde internet sitelerini, toplumsal medya platformlarını susturabilecek yeni bir yasal düzenleme de bulunuyor artık. Gazeteciler üzerindeki bu baskı, seçimin adilliğini de tartışma konusu yapacak.”
Faruk Eren: Güvenlik güçleri gazetecileri engellemeye çalıştı
Faruk Eren, 6 Şubat sarsıntılarında gazetecilerin yaşadığı engellemeleri hatırlatıyor:
“Güvenlik güçleri keyfi uygulamalarla gazetecilerin vazife yapmasını engellemeye çalıştı. İktidara biat etmiş ya da direkt iktidar medyası diyebileceğimiz kuruluşlarda çalışan gazeteciler kollanırken, muhalif ya da bağımsız kurumlarda çalışanların bölgeden haber yapması çeşitli mazeretlerle engellenmeye çalışıldı.”
Resmi sayılara nazaran 50 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde 11 vilayette Harikulâde Hal (OHAL) ilan edilmişti. Eren, “OHAL mülki amirlere ve güvenlik güçlerine büyük yetkiler sağlıyor. Bu yetkiler çoklukla gazetecilere karşı kullanılıyor” diye konuşuyor.
DİSK Basın-İş Genel Lideri’nin dikkat çektiği bir öteki nokta, güvenlik güçlerinin gazetecilere uyguladığı şiddette yaşanan artış. “Bu artış Kürtlerin ağır yaşadığı vilayetlerde neredeyse gazetecilik yaptırmama halini almış durumda” diyor.
Müftüoğlu: Kürt seçmeni takip edenler gayede olacak
Dicle Müftüoğlu, Diyarbakır’da Mezopotamya Ajansı’nda editör olarak çalışıyor. Dicle Fırat Gazeteciler Derneği Eş Lideri Müftüoğlu, Haziran ayında gazetecilere yönelik operasyonda gözaltına alınmış, dört gün sonra hür bırakılmıştı.
Müftüoğlu, seçimler yaklaşırken basına yönelik baskıların artabileceği telaşını lisana getiriyor:
“Seçim süreci bizi ürkütmüyor değil. Emsal operasyonların yaşanma ihtimali yüksek. Geçtiğimiz Haziran ve Ekim aylarında tutuklamalar yaşadık. Tutuklu 16 meslektaşımızın iddianameleri hala hazır değil. Bu tutuklamalar, alanda çalışmalarına pürüz oluşturan bir hal.”
Dicle Müftüoğlu da seçim sürecinden bahsederken OHAL’e işaret ediyor. Enkaz başında haber takibi yapan gazetecilerin engellemelerle karşılaştığını, basın kartı olmayan kimi gazetecilerin alandan uzaklaştırıldığını, kimilerinin ise gözaltına alındığını söylüyor:
“Bu önemli bir şey. OHAL buna imkan sağlıyor. Yarın seçimle ilgili emsal bir engellemeyle karşılaşmayacağımızın garantisi yok. Kürt seçmenin oyu çok tartışılıyor. Kürt seçmeni takip eden Kürt gazeteciler bu yüzden gayede olacak, engellenecekler. Bu açıdan şiddetli bir süreç.”
Yıldız Yazıcıoğlu: Basın kartı kâfi gelmiyor
Yıldız Yazıcıoğlu ise Ankara merkezli hür bir gazeteci. 14 Mayıs’ta yapılacak seçimler için “Öyle bir seçime gidiyoruz ki, seçim günü nasıl çekim yapacağız? Çekim yapabilecek miyiz? Bunlar önemli bir soru işareti” diyor.
Yazıcıoğlu, basın kartının da kâfi görülmediğini, zelzele bölgesinde basın kartı olan gazetecilerin dahi engellemelere maruz kaldığını hatırlatıyor:
“Basın kartı taşımanız AK Parti Genel Merkezi’nde seçim takip etmeniz için kâfi olmuyor. Ek olarak Cumhurbaşkanlığı akreditasyonu gerekiyor. İstikrarlı haber yapmak isteyenler için bu da büyük bir problem. Zati soru soranlara karşı çok reaksiyonun gösterildiği bir Türkiye siyaset sahnesi var.”
Yazıcıoğlu, Ocak ayı sonunda MHP başkanı Devlet Bahçeli’ye TBMM’de soru sorduğu sırada milletvekillerinin müdahalesine maruz kalmış, Bahçeli’den “İşine bak” cevabı almıştı.
Erdal Sağlam: Yolsuzluk haberleri engellenebilir
Seçime giderken en az 6 Şubat sarsıntıları kadar ülke gündemini meşgul eden bir husus daha var: İktisat.
Ekonomi gazetecileri de son yıllarda iktidarın müdahalelerine maruz kalıyor. Gazeteci Erdal Sağlam, iktisat alanında yürütülen siyasetin halka olduğu üzere aktarılamamasını seçim açısından kritik buluyor:
“Ekonomi siyaseti iktidar kazandığı takdirde motamot bu türlü devam ederse Türkiye’nin çok ağır bir krize girmesi kaçınılmaz. Lakin bunu anlatmakta eksik kalıyoruz. Yandaş medyanın büyük tartısının olması, ekonomik tablonun gözükmesini engelliyor.”
Ekonomi gazetecisi Sağlam, seçim günü yaklaşırken yolsuzluk belgelerinin ortaya çıkmasının ihtimal dahilinde olduğu ve bu haberlerin önlenmeye çalışılacağı ya da vekil adaylarının yolsuzluk haberlerine erişim manisi getirileceği kanaatinde.
Erdal Sağlam, Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nın seçim sürecindeki rolüne de dikkat çekiyor:
“İletişim Başkanlığının harcamalarının artıyor olması toplumsal medyada büyük manipülasyonlar olacağını gösteriyor. Bundan iktisat de hissesini alacak. Gazetecilik olarak çok sıkıntı bir devir olacak.”
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı’nın 2019 yılında 344 milyon 531 bin TL olan bütçesi, 2023’te 1 milyar 600 milyon TL olmuştu.
Otosansür sorunu
Sansür üzere otosansür de basın özgürlüğünün önünde duran en değerli sıkıntılardan biri. Halk TV Haber Yayın Direktörü Babaeker, gazetecilere otosansür dayatıldığını, kendilerinin de bu dayatmaya maruz kaldığını anlatıyor:
“Diyarbakır’da Nevruz yayını vardı. Programa alacağım gazeteci arkadaşımı ‘Aman slogan atılmasın, aman gerinde flama olmasın’ diye uyarmak zorunda kaldım. Halk TV‘siz seçim istiyorlar üzere geliyor bize artık, o yüzden biz de açık kalmaya çalışıyoruz. Ona direniyoruz. Açık kalarak seçime girmeye çalışıyoruz.”
Uluslararası meslek örgütleri de takipte
Sendikaların yanı sıra uluslararası gazetecilik meslek örgütleri de seçim sürecinde basın özgürlüğüne yönelik baskı ve engellemeleri raporluyor. Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) bu örgütlerden biri.
CPJ Türkiye Temsilcisi Özgür Öğret, seçimlerin inançlı bir atmosferde geçmesini temenni ettiklerini lakin iktidar değişimi ihtimalinin gerçekçi bir mümkünlük haline gelmesi nedeniyle gerginliklerin yaşanabileceği istikametinde bir beklenti oluştuğunu lisana getiriyor:
“Seçim sonuçları ne olursa olsun, seçim sürecinde ve sonrasında Türkiyeli yetkililer ve başka herkesin halkın haber alma hakkının temeli olan habercilere müdahaleden imtina edecek demokratik olgunlukta hareket etmesini diliyoruz.”
Öğret, gazetecilik örgütleri olarak her vakit olduğu üzere bu sene de seçim sürecinde gazetecilerin çalışmalarına yönelik müdahaleleri yakından takip edeceklerini ekliyor.
