Her şey 1972 yılında bir uçağın kaçırılmasıyla başladı.
Santiago Genoves, Meksika’nın Monterrey kentinde şiddetin tarihi üstüne bir konferanstan Mexico City’e geri dönerken o uçaktaydı.
O ve öbür 103 yolcu, beş silahlı kişi tarafından esir alındı. Silahlı şahıslar daha sonra siyasi mahkumlar takası kapsamında özgür bırakıldı.
Biyolojik antropolojinin en kıymetli uzmanlarından biri olan Genoves, “Doğru olamayacak kadar hoştu. Ömrünü şiddet davranışlarına adayan bir bilim adamı uçak kaçırılmasının içindeydi. Daima insanların neden şiddete başvurduğunu ve o sırada aklımıza ne olduğunu bilmek istemişimdir” dedi.
Uçağın kaçırılması Genoves’e insan davranışlarını konusında bir deney için ilham oldu.
Genoves deneyi için Norveçli maceraperest ve antropolog Thor Heyerdahl’ın tecrübelerinden de faydalandı.
İki araştırmacı, 1969 ve 1970 yıllarında antik Mısırlı sallarıyla AfrikalılarınKristof Kolomb’dan evvel Amerika’ya vardıklarını ispatlamaya çalışan memleketler arası bir takımın kesimiydi.
Bu seyahat sırasında Genoves açık denizin insan davranışlarını izlemek için şahane bir laboratuvar olduğu kanısına vardı.
“Denizde ev”
Ancak deney daha çok çatışmalar üzerineydi.
Santiago Genoves, 1974 yılında Meksika Ulusal Üniversitesi mecmuasındaki makalesinde “Hayvanlarla yapılan deneylerde sonlu bir alana farklı tipten fareler koyduğumuzda saldırgan davranışların arttığını gösterdi” dedi.
Genoves, 12 metre uzunluğunda ve 7 metre genişliğinde bir tekne inşa ettirdi. Teknenin yalnızca uzanacak kadar yeri olan küçük bir kamarası vardı.
Tuvaletler ise açık alanda dışarıya kurulmuştu.
Genoves tekneye Meksika’nın yerli lisanlarından biri Nahuatl’da “denizdeki ev” manasına gelen Acali ismini verdi.
Acali’deki uyku kısımları çok küçüktü.
10 yavuz yabancı
Teknenin ne motoru, ne elektriği ne de yedek filikaları vardı.
Genoves, deneyle ilgili dünya çapında farklı gazetelere ilan verdi. Yüzlerce insan başvurdu.
Acali’ye binen 10 kişi ve Genoves, Kanarya Adaları’ndan Meksika’ya uzanacak olan 101 günlük bir seyahat için demir aldı.
İngiliz Times gazetesinde çıkan ilanda 3 aylık seyahatte, evli olan lakin eşsiz katılabilecek gönüllüler arandığı yazıyordu.
Farklı dinler, toplumsal geçmiş ve milliyetten dört erkek ve altı bayan deney için seçildi.
Aralarında bekar olan dört kişi vardı ve Genoves’e nazaran bunlar küme içinde “gerginlik çıkarmak için seçilmişti”.
Teknenin kaptanı olarak 30 yaşındaki İsveçli Maria Bjornstam seçildi.
Bu nüfuz sahibi tek bayan değildi. Teknedeki altı bayana da ana roller verilirken erkeklere vasıfsız işler yaptırıldı.
Genoves, “Kadınlara güç vermenin çok ya da az, getireceği şiddet oranını düşünüyordum” dedi.
Acali, 13 Mayıs 1973 tarihinde denize açıldı. İstikamet Meksika’nın Cozumel Adası’ydı.
Acali mürettabatı
“Hayali orjiler”
Kamuoyunun hayallerinin hudutları epeyce genişti. Acali bugünün televizyon gösterilerindeki teknolojik araçlara sahip olmadığı için medya seyahat hakkında spekülasyonlara başladı.
“Aşk teknesinde orjiler” başlıklı haberler, hiçbir yolcuyla temasa geçilmeden yapıldı. Acali kısa müddet sonra “Seks teknesi” olarak anılmaya başladı.
Teknedeki gerçek ise çok farklıydı.
Tekne açık alanda tuvalet ve duş gereksinimlerinin giderilmesi için tasarlanmıştı.
Cinsel bağa girilmesi Genoves’in deneylerinin bir kesimiydi.
“Maymunlar üstündeki bilimsel çalışmalar şiddet ve cinsellik ortasında bir bağ olduğunu gösterdi. Buna nazaran erkekler ortasındaki çatışmaların birden fazla, gebeliğe uygun devirdeki dişilerin uygunluğuna bağlıydı. Bunun beşerler için geçerli olup olmadığını görmek için cinsel açıdan cazip özneler seçtim” dedi.
“Seks suçlulukla irtibatlı olduğu için kümeye Angola’dan Katolik kilisesinden rahip Bernardo’yu da ekledim. Mürettabatta birkaç kişi cinsel ilgiye girdi lakin bu dikkate bedel bir tansiyon ya da hamaset yaratmadı.”
Gözlemciyi gözlemek
Seks, Genoves’in incelemek istediği insan davranışlarından yalnızca birisiydi.
Aslında daha büyük gayeleri vardı. Maria Bjornstam, çalışmanın gerçek gayesini sorduğunda Genoves “Dünyada barışın nasıl tesis edilebileceğini bulmak” karşılığını verdi.
Buna ulaşmak için Genoves insan saldırganlığını anlamak istiyordu. Günler geçtikçe “denizdeki laboratuarda” tek şiddet işareti şahsî ilişkilerdense tekne yakınlarında bir köpek balığının görülmesi oldu.
51 günün sonunda Genoves’in sonları bozulmuş.
Defterine “Buradaki kimse günümüzün en değerli sorusuna karşılık aradığımızı hatırlamıyor: Savaşlar olmadan yaşayabilir miyiz?” notunu almış.
Daha sonra da hamaset ve saldırganlığa neden olmayan usullerini de kayıtlara geçirmiş:
“Sonunda teknede şiddet gösteren tek kişinin ben olduğumu anladım.”
Cinayet fantazileri
Genoves öte yandan teknedekilerin karanlık hislerinden de habersizdi.
50 yıl sonra birtakım Acali mürettabat üyeleri bilim adamını öldürme fantazileri kurduğunu kabul etti.
Deneyle ilgili 2018 yılında çıkan The Raft isimli belgeselde konuşan Amerikalı mühendis Fe Seymour “Hepimiz tıpkı anda bunu düşünüyorduk” dedi.
İsveçli direktör Marcus Lindeen deneyde yer alan hayattaki altı iştirakçiyi anılarını anlatmaları için bir ortaya getirdi.
Deneyde yer alan şahıslar (soldan sağa): Mary Gidley, Edna Reves, Fe Seymour, Eisuke Yamaki, Maria Bjornstam ve Servane Zanotti The Raft (2018) isimli belgeselde bir ortaya geldi.
Bjornstam Genoves’in deneyini korumak için bir diktatör üzere davranmaya başladığını hatta bir noktada kaptanlığa soyunduğunu söyledi.
Japonya’dan Eisuke Yamaki, “Uyguladığı ruhsal şiddetle başa çıkmak çok zordu” dedi.
Bunun üstüne mürettabat, Genoves’in “kazara denize düşmesini sağlamak” ya da ona kalp krizi geçirmesi için ilaç vermek üzere kanılara kapıldı.
Fe Seymour, “Sonunda bunu yapacağımızdan korkuyordum. Ayakta kalmak için berbat bir şeyi yapabilme yeteneğine sahip olduğumuzu gördüm” dedi.
Genoves seyahat sırasında depresyona girdi ve üniversitesi medyadaki haberler nedeniyle ortaya ara koydu.
Depresyon
Ama bu türlü bir şey olmadı. Genoves ile sıkıntılar diplomasi yoluyla aşıldı.
Acali Meksika’ya vardığında Genoves dahil tüm mürettabat bir hafta mühletince karantinaya alındı ve tıbbi ve ruhsal bir dizi testlerden geçti.
Genoves seyahat sırasında depresyona girdi ve üniversitesi medyadaki “seks teknesi” haberleri nedeniyle ortaya ara koydu.
Ancak Genoves 2013’teki vefatına kadar akademik mesleğine devam etti.
Özneleri için ise seyahat nasıl başladıysa o denli bitti: Bir macera olarak. Teknedeyken güç anlar yaşasalar da küme kendi içinde bir uyuşmazlık yaşamadı. Tersine bugüne kadar gelen bir bağ da kurmayı başardılar.
Başarı
Bu yüzden Fe Seymour deneyin başarılı olduğunu savunuyor.
İngiliz The Guardian gazetesine konuşan Seymour, “Genoves şiddet ve çatışmaya odaklanmıştı. Biz “onlar ve biz” olarak yola koyulduk sonunda biz “Biz olduk” dedi.
Aynı gazeteye konuşan Lindeen ise “Eğer Genoves insanların neden o tekneye bindiğini dinleseydi şiddetin sonuçları ve farklılıklarımızı aşarak bunu nasıl başardığımızı anlayabilirdi” diye konuştu.
