T24 Dış Haberler
Rusya, Türkiye, İran ve Suriye ortasında dışişleri bakan yardımcıları seviyesindeki dörtlü toplantının 3 Nisan Pazartesi günü Rusya’nın başşehri Moskova’da yapılacağı öne sürüldü.
Suriye Uzlaşma Komitesi’nin sözcüsü Ömer Rahmun, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “Özel bir kaynak: Ağır temasların akabinde Suriye, Türkiye, İran ve Rusya ortasında dışişleri bakan yardımcıları seviyesinde dörtlü toplantı önümüzdeki pazartesi günü Moskova’da yapılacak ve Şam idaresi, kaidelerinden taviz vermedi” tabirlerini kullandı.
Rus devlet haber ajansı RIA Novosti de pazartesi günü, dört ülkenin bakan yardımcılarının Nisan ayı başında Moskova’da görüşeceğini belirtmişti.
Ne olmuştu?
Anadolu Ajansı, 13 Mart tarihli haberinde Türkiye, Rusya, Suriye ve İran ortasında dışişleri bakan yardımcıları seviyesindeki toplantının 16 Mart’ta Moskova’da gerçekleştirileceğini yazdı.
14-15 Mart tarihlerinde resmi ziyaret için Moskova’ya giden Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad, Rus haber ajansı Sputnik’e verdiği röportajda, “Türkiye’nin Suriye topraklarından büsbütün çekilmesi, teröre dayanağını kesmesi, Suriye’nin savaştan evvelki haline dönmesine açık ve net bir formda hazır olduğu zaman” Tayyip Erdoğan ile görüşebileceğini açıkladı.
16 Mart’ta ise İngiliz haber ajansı Reuters’a konuşan Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan bir kaynak toplantının “teknik nedenlerle” belgisiz bir tarihe ertelendiğini açıkladı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da 17 Mart’ta İranlı mevkidaşı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan ile Ankara’da yaptığı görüşmenin akabinde Moskova’da yapılması planlanan dörtlü toplantıya ait “Rusya’dan mümkün dışişleri bakanları toplantısının hazırlığı için teknik seviyede bir toplantı yapma teklifi geldi. Gelecek hafta için bakan yardımcımızı Moskova’ya göndereceğiz ve bu toplantıya İran tarafı da katılacak. Bu toplantıda dışişleri bakanları toplantısının hazırlıkları yapılacak, tekrar hepimizin uygun gördüğü bir vakitte dışişleri bakanları seviyesinde de toplantı gerçekleştirilebilir. Lakin gelecek hafta Moskova’da teknik seviyede dörtlü bir toplantı için Rusya’dan bir davet aldık, biz de bu toplantıya katılacağız” tabirlerini kullandı.
Türkiye-Suriye ilişkileri
Suriye’de protestoların şiddetle bastırılmaya çalışılmasıyla 15 Mart 2011’de başlayan ve devam eden, terör örgütlerinden devletlere birçok tarafın dahil olduğu, 2. Dünya Savaşı sonrası periyodun en kanlı çatışmalarından olan Suriye iç savaşı, Şam idaresinin batı dünyasıyla ilişkisini kopardı. Şam’ın ülkenin birtakım kısımlarında denetimi kaybetmesiyle oluşan güç boşluğundan faydalanan IŞİD üzere radikal İslamcı kümeler da savaşın tarafı haline geldi.
Türkiye, savaş boyunca Esad’ı devirmeye çalışan muhalif kümelere dayanak verdi. Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı ve Ahmet Davutoğlu’nun başbakanlığında Türkiye, artan IŞİD taarruzları nedeniyle Şah Fırat Operasyonu’nu düzenleyerek TSK’yi Suriye’ye soktu ve Süleyman Şah’ın naaşını taşıdı.
Türkiye, Suriye’nin kuzeydoğusunu terör örgütü olarak tanıdığı SDG’nin denetim etmesini de bir ulusal güvenlik tehdidi olarak görüyor. ABD’nin IŞİD’le uğraş ve devamında SDG ile YPG’yi desteklemesi, Ankara-Washington çizgisinde bir gerginlik konusu.
Türkiye 2016’dan bu yana Suriye’nin kuzeyine dört kapsamlı operasyon düzenledi. Bu harekâtlar 2016’da Cerablus, El-Bab ve El-Rai’ye yapılan Fırat Kalkanı, 2018’de Afrin ve etrafına yapılan Zeytin Kısmı, 2019’da Resulayn ve Tel Abyad’a yapılan Barış Pınarı, 2020’de İdlib’e yapılan Bahar Kalkanı harekâtları.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, savaş boyunca, Esad aykırısı birçok telaffuz kullandı, Suriye önderine “katil”, “terörist” dedi, “muhaliflerin Esad’ı indireceğini” söyledi. Bu periyotta birçok AKP yetkilisi ve iktidara yakın medya kuruluşu Esad’a “Esed” diye hitap etmeye başladı.
2022’de Türk dış siyaseti İsrail, Mısır ve Ermenistan üzere geçmişte krizler yaşadığı ülkelerle olağanlaşma sürecine girerken Şam da gündeme geldi. Çavuşoğlu, Ağustos 2022’deki bir konuşmasında Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Ekim 2021’de görüştüğünü kamuoyuna duyurdu. Ankara’dan Şam ile de olağanlaşma sürecine girilebileceğine dair sinyaller gelmeye başladı.
Erdoğan, Endonezya’daki G20 önderler tepesi sonrası yaptığı açıklamada, Esad ile ilgili soruya, “Siyasette ebedi olarak dargınlık, kırgınlık, küslük olmaz. Haziran seçiminden sonra bir sil baştan yapabiliriz” karşılığını vermişti.
Erdoğan, 23 Kasım’da yaptığı küme toplantısında da, “Esad ile görüşme olabilir, siyasette küslük dargınlık olmaz eninde sonunda adımlarımızı atarız” demişti.
Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar ve MİT Lideri Hakan Fidan, Aralık 2022 sonunda Moskova’da Suriyeli mevkidaşlarıyla bir ortaya gelmiş, bu, diplomatik münasebetleri 10 yıldan uzun mühlet evvel kesen iki ülke ortasında kamuya açıklanarak yapılan en üst seviye toplantı olmuştu.
Erdoğan ve Esad, son olarak 2011’de telefonda görüşmüştü.
