T24 Dış Haberler
Türkiye, Rusya, Suriye ve İran Dışişleri bakan yardımcıları, bugün ve yarın Rusya’nın başşehri Moskova’da bir ortaya gelecek.
ABD’nin New York kentindeki Türkevi’nde gazetecilere açıklamalarda bulunan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Rusya’nın konut sahipliği ve kolaylaştırıcılığında Suriye ile bir angajman süreci başladı biliyorsunuz. Daha sonra İran da bu sürece dahil oldu. Kimileriniz Mısır’ı ziyaretimizde vardı ve Mısır’da sizlere bakan yardımcıları seviyesindeki toplantının ertelendiğini söylemiştik. Artık o toplantının tarihi netleşti. Bakan yardımcısı seviyesinde dörtlü toplantı, 3-4 Nisan tarihlerinde Moskova’da gerçekleşecek” dedi.
Toplantı teknik seviyede olacağı için, görüşmelerden değerli bir karar çıkması beklenmiyor. Fakat bu görüşmelerin Suriye ve Türkiye ortasında Dışişleri Bakanları düzeyinde yapılacak bir görüşmenin öncülü olduğu değerlendirmesi yapılıyor.
Normal kurallarda, dört ülkenin dışişleri bakan yardımcıları, 15-16 Mart’ta Moskova’da dörtlü bir görüşme gerçekleştirecekti. Lakin bu toplantının son anda, “teknik sebeplerle” iptal edildiği bildirilmişti.
16 Mart’ta, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Moskova’ya giderek ülkesinde 10 yılı aşkın müddettir devam eden iç savaşta en büyük destekçilerinden olan Rus mevkidaşı Vladimir Putin‘le bir görüşme gerçekleştirmişti. Rus basınına yansıyan bilgilere nazaran, Putin, bu ziyarette Türkiye ile olağanlaşma adımlarının görüşülmesini istiyordu.
Batı basınında Türkiye ile 14 Mayıs seçimlerinden evvel önemli olağanlaşma adımları atılmasına sıcak bakmadığı belirtilen Esad, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan‘la görüşme için, “Türkiye’nin Suriye topraklarında bulunan askerlerini çekmesini” şart koşmuştu.
Rusya ve İran, Suriye iç savaşında Esad idaresine, Türkiye ise Esad’ı devirmeyi hedefleyen muhalif kümelere takviye veriyor.
Türkiye-Suriye ilişkileri
Suriye’de protestoların şiddetle bastırılmaya çalışılmasıyla 15 Mart 2011’de başlayan ve devam eden, terör örgütlerinden devletlere birçok tarafın dahil olduğu, 2. Dünya Savaşı sonrası devrin en kanlı çatışmalarından olan Suriye iç savaşı, Şam idaresini batı dünyasıyla kontağını kopardı. Şam’ın ülkenin birtakım kısımlarında denetimi kaybetmesiyle oluşan güç boşluğundan faydalanan IŞİD üzere radikal İslamcı kümeler da savaşın tarafı haline geldi.
Türkiye, savaş boyunca Esad’ı devirmeye çalışan muhalif kümelere dayanak verdi. Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı ve Ahmet Davutoğlu’nun başbakanlığında Türkiye, artan IŞİD akınları nedeniyle Şah Fırat Operasyonu’nu düzenleyerek TSK’yı Suriye’ye soktu ve Süleyman Şah’ın naaşını taşıdı.
Türkiye, Suriye’nin kuzeydoğusunu terör örgütü olarak tanıdığı SDG’nin denetim etmesini de bir ulusal güvenlik tehdidi olarak görüyor. ABD’nin IŞİD’le çaba ve devamında SDG ile YPG’yi desteklemesi, Ankara-Washington çizgisinde bir gerginlik konusu.
Türkiye 2016’dan bu yana Suriye’nin kuzeyine dört kapsamlı operasyon düzenledi. Bu harekâtlar; 2016’da Cerablus, El-Bab ve Halep’e yapılan Fırat Kalkanı, 2018’de Afrin ve Halep’e yapılan Zeytin Kısmı, 2019’da Resulayn ve Tel Abyad’a yapılan Barış Pınarı, 2020’de İdlib’e yapılan Bahar Kalkanı harekâtları.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, savaş boyunca, Esad aykırısı birçok telaffuz kullandı, Suriye başkanına “katil”, “terörist” dedi, “muhaliflerin Esad’ı indireceğini” söyledi. Bu periyotta birçok AKP yetkilisi ve iktidara yakın medya kuruluşu Esad’a “Esed” diye hitap etmeye başladı.
2022’de Türk dış siyaseti İsrail, Mısır ve Ermenistan üzere geçmişte krizler yaşadığı ülkelerle olağanlaşma sürecine girerken Şam da gündeme geldi. Çavuşoğlu, Ağustos 2022’deki bir konuşmasında Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Ekim 2021’de görüştüğünü kamuoyuna duyurdu. Ankara’dan Şam ile de olağanlaşma sürecine girilebileceğine dair sinyaller gelmeye başladı.
Erdoğan, Endonezya’daki G20 önderler tepesi sonrası yaptığı açıklamada, Esad ile ilgili soruya, “Siyasette ebedi olarak dargınlık, kırgınlık, küslük olmaz. Haziran seçiminden sonra bir sil baştan yapabiliriz” cevabını vermişti.
Erdoğan, 23 Kasım’da yaptığı küme toplantısında da, “Esad ile görüşme olabilir, siyasette küslük dargınlık olmaz eninde sonunda adımlarımızı atarız” demişti.
Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar ve MİT Lideri Hakan Fidan, Aralık 2022 sonunda Moskova’da Suriyeli mevkidaşlarıyla bir ortaya gelmiş, bu, diplomatik ilgileri 10 yıldan uzun müddet evvel kesen iki ülke ortasında kamuya açıklanarak yapılan en üst seviye toplantı olmuştu.
Erdoğan ve Esad, son olarak 2011’de telefonda görüşmüştü.
