Değer Akal
Saygın niyet kuruluşu Avrupa Islahat Merkezi’nin (CER) kıdemli uzmanı Luigi Scazzieri, 14 Mayıs’ta yapılacak seçimlerin Avrupa Birliği (AB) -Türkiye ilgileri için de değerli bir dönüm noktası olduğuna dikkat çekerek “Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçim galibiyeti alakaların güçlenmesinin yolunu açar” dedi. “Seçimler sonrası AB ve Türkiye: Yeni bir devrin başlangıcı mı?” başlığıyla yayımlanan tahlilini DW Türkçe’ye kıymetlendiren Scazzieri, AB’nin Türkiye’de “çalkantılı” bir seçim sürecine hazırlıklı olması gerektiğini, seçim sonuçlarına nazaran de kıymetli kararların alınmak zorunda kalınacağını anlattı.
Avrupa dış siyaset ve güvenlik uzmanı İtalyan Scazzieri, seçimlerde yaygın manipülasyon yapıldığına dair deliller olması ya da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimi kaybetmesine karşın iktidarı bırakmak istememesi halinde AB’nin çok sıkıntı tercihler, çetin kararlar almak zorunda kalabileceğine dikkat çekerek “Bu senaryonun gerçekleşme ihtimali bir çok Avrupalı siyasetçiyi endişelendiriyor” dedi. Erdoğan’ın iktidarda kalması halinde, son on yılda keskin bir formda berbatlaşan ilgilerin daha da ağır türbülanslara sahne olabileceğine işaret eden Scazzieri, buna rağmen Millet İttifakı’nın adayı Kılıçdaroğlu’nun kazanması halinde bunun AB-Türkiye ilgilerinde yeni bir sayfanın açılması için çok değerli bir fırsat sunabileceğini vurgulayadı.
CER kıdemli uzmanı Luigi Scazzieri’ye DW Türkçe’nin sorularını yanıtladı:
– Tahlilinizde, Recep Tayyip Erdoğan’ın iktidarda kalmaya devam etmesi halinde AB-Türkiye bağlantılarında uzun soluklu, türbülanslı bir periyodun yaşanabileceğine dikkat çekiyorsunuz. Yaşanması beklenen gelişmelerle ilgili öngörüleriniz karamsar bir geleceğe işaret ediyor. Bunun nedenlerini anlatır mısınız?
Erdoğan iktidarda kalmaya devam ettiği takdirde AB-Türkiye bağlarında çok daha ağır türbülanslar yaşanması beklenen. Bilhassa seçimlerde çok yaygın manipülasyon yapıldığına dair deliller olması ya da seçimi kaybetmesine karşın Erdoğan’ın iktidarı bırakmak istememesi halinde AB çok güç tercihler, çetin kararlar almak zorunda kalabilir. Bu senaryonun gerçekleşme ihtimali bir çok Avrupalı siyasetçiyi endişelendiriyor. Bilhassa Erdoğan’ın hala NATO’nun İsveç üyeliğini engelliyor olması nedeniyle… Zira Erdoğan’ın İsveç’in NATO üyeliğine verilecek onayı, iktidarda kalmasının Avrupalılar tarafından kabul edilmesi karşılığında, bir koz olarak kullanması ihtimalinden tasa ediliyor…
– Pekala dediğiniz üzere çok daha ağır seçim manipülasyonu yaşanması ya da Erdoğan’ın seçimi kaybetmesine karşın iktidarı bırakmak istememesi durumunda AB nasıl bir reaksiyon gösterir?
Türkiye’nin üyelik sürecine son verilmesi, kilit pozisyondaki Türk yetkililerine yaptırım uygulanması gündeme getirilir. Kanımca bu hususta AB’de evvel önemli bir bölünme yaşanır, akabinde da bir noktada uzlaşı olur: Türkiye’nin tam üyelik müzakereleri sonlandırılır. Fakat diyelim ki Erdoğan seçimleri adil bir biçimde kazandı. Ben Erdoğan’ın iktidarda olduğu bir Türkiye’nin aslında AB üyelik statüsünü daha uzun mühlet koruma edebileceğini düşünmüyorum…
– Seçimleri muhalefetin adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun kazanması halinde AB – Türkiye bağlantılarını nasıl bir gelecek beklediğini aktarabilir misiniz?
Muhalefetin adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçim galibiyeti, AB-Türkiye ilgilerinde tansiyonun düşmesini sağlayacak, AB-Türkiye partnerliğinin güçlendirilmesinin yolunu açacak. Zira muhalefet parlamenter sisteme dönüş için anayasal ıslahat, Merkez Bankası’nın ve yargı bağımsızlığının tekrar tesis edilmesini vaat etti. Erdoğan’ın askeri ve müdahaleci dış siyasetini eleştiren muhalefet, ayrıyeten AB ve ABD ile ilgileri güzelleştirmek istediklerini de duyurdu. Bu tarafta atılacak adımlar, bağlantılarda çok değerli ve olumlu bir ivme yaratır.
– Muhalefetin seçimleri kazanması durumunda, AB ne çeşit adımlar atar?
AB, yeni hükümetin istikrara kavuşmasına yardımcı olmalı. Birinci adım olarak siyasi diyalog her seviyede, her alanda ağırlaştırılır. Bu, her iki tarafın birbirini daha âlâ anlaması ve işbirliği için de itimadın yine tesisine yardımcı olacaktır. Ayrıyeten AB’nin, Türkiye’nin ekonomik çalkantılarıyla başa çıkması için yeni hükümete de takviye olması gerekecek. Orta vadede ise Türkiye vatandaşları için vize serbestisi ve Gümrük Birliği’nin güncellenmesi müzakerelerinin başlatılması hedeflenmeli. Her iki taraf da ortalarındaki farklılıkların üstesinden gelmek için irade gösterirse, gerekli çabayı sergilerse, AB-Türkiye bağlarında yeni bir periyoda girilir.
– AB, muhalefetin iktidara gelmesi durumunda zordaki Türk iktisadına ne tıp takviyeler sağlayabilir?
Her seviyede, her siyaset alınında, ağır siyasi diyaloğun başlatılması başlı başına kıymetli olacak. Batı’nın Türkiye’nin artık değiştiği ve bu nedenle Avrupa ve Batı tarafından kucaklandığı tarafında vereceği iletiler yabancı yatırımcılar için büyük değer taşıyacak. Bu olumlu rüzgar, Türkiye’ye yabancı yatırımların yine akmasını, TL’nin güçlenmesini sağlayacak. Daha sonra depremzedelere yardımlar üzere alanlarda yardımlar artırılabilir tabii…
– AB’nin Türkiye’ye mali yardımlarda bulunması mümkün mü?
AB, aday ülke Türkiye’ye ek finansman sağlanması konusunda mevcut bütçesinde çok az bir meblağ kaldığını, hareket alanının dar olduğunu söylüyor. AB, birlik olarak lakin Türkiye, IMF’ye gittiği takdirde, kredi garantisi sağlayacak kapsamlı bir makro-finansman takviye programıyla Türkiye’nin uygun krediler almasını sağlayabilir. Ancak bundan bağımsız olarak üye ülkeler Türkiye iktisadına dayanak konusunda daha esnekler. Yeni hükümetin vaat ettiği ıslahatları hayata geçirmesiyle birlikte üye ülkeler ikili seviyede ticaretin kolaylaştırılması, ikili mali işbirliği, güç ve altyapı projeleri üzere alanlarda Türkiye ile bağlarını geliştirerek zordaki Türk iktisadına dayanak olabilirler. Ayrıyeten, askeri gemiler eşliğindeki sondaj faaliyetleri nedeniyle 2019’da Türkiye’ye kredilerini büyük ölçüde sonlandıran Avrupa Yatırım Bankası (AYB), yeni hükümetin AB’ye karşı daha az çatışmacı bir tavır sergilemesi halinde, Türkiye’deki projelere yönelik kredilerini artırabilir.
– Tahlilinizde tıpkı vakitte seçimleri muhalefet kazansa da Türkiye’nin artık eski Türkiye olmadığına, Rusya ve Kıbrıs kaynaklı kimi tansiyonların de sürebileceğine dikkat çekiyorsunuz. Bunu açar mısınız?
Artık Türkiye, AKP öncesindeki Türkiye’den, yani 2002 öncesi Türkiye’den farklı bir ülke. Son devirde yaşadığı ekonomik problemlere karşın eski Türkiye’ye kıyasla çok daha güçlü, diplomatik ve askeri açıdan da çok daha güçlü bir ülke. Muhalefet seçilse de Türkiye bir formda tekrar stratejik olarak otonom olmak isteyecektir. AB ile Kıbrıs ve Rusya konusundaki görüş ayrılıkları da muhtemelen sürecektir. Fakat muhalefetin seçimleri kazanması ve vaat ettikleri üzere nitekim güçler ayrılığını sağlayacak anayasal ıslahatların yapılması, parlamenter sisteme dönüşün sağlanması, Erdoğan’dan farklı olarak daha yapan ve yüzünü tekrar Batı’ya dönmüş, askeri tehditler yerine diplomasiye tartı veren bir dış siyaset izlenmesi, tekrar de bağlarda çok daha olumlu bir ivme olmasını sağlayacaktır.
– Muhalefetin seçimleri kazanması halinde Gümrük Birliği müzakerelerinin başlatılabileceğini söylüyorsunuz. Pekala ya dondurulan üyelik müzakereleri?
Gümrük Birliği müzakerelerinin başlaması, Türkiye iktisadının AB’ye daha güçlü bir biçimde entegre olduğu, tıpkı vakitte da Türkiye’nin üyelik kriterlerine ahenginin güçlendiği manasına gelir. Tüm üye ülkeler uzlaştığı takdirde de üyelik müzakereleri de yine başlayabilir…. Ancak kanımca gerçekçi gayeler belirleyerek, bağları kademeli olarak güzelleştirmeye odaklanılmalı. AB’ye tam üyelik muhalefetin tercih ettiği seçenek olabilir fakat artık AB’ye üye olmayan lakin tekrar de başarılı bir Türkiye’yi hayal etmek de mümkün. Bakın Ukrayna ve Gürcistan’ın üyelik müracaatları AB’yi komşularıyla bağlarını nasıl düzenleyeceğini düşünmeye itti. Kademeli bir genişleme, üyelik öncesinde farklı siyaset alanlarında daha güçlü bir entegrasyonu mümkün kılabilir. Yani Türkiye’nin sahiden AB ile yakınlaşmak istemesi halinde artık münasebetlerin nasıl şekillendirilebileceğine dair daha fazla seçenekler var. Türkiye’nin de bu süreçten yararlanabileceğini düşünüyorum.
Peki sizce AB, Erdoğan’ın iktidarda kaldığı bir Türkiye ile alakalarını nasıl şekillendirir?
İlişkiler gergin olmaya, Türkiye ile işbirliği de fakat mümkün olduğu surece, yalnızca transaksiyonel yani göç ve güç üzere muhakkak alanlarda, münferit çıkarlara dayalı işbirliği biçimde devam eder. Gümrük Birliği’nin güncellenmesi müzakereleri başlayamaz. AB önderlerinin Türkiye ile bir özgür ticaret mutabakatı konusunda uzlaşması ise daha kolay olabilir. Zira bu Gümrük Birliği’nden farklı olarak daha az ortak kurallar, daha düşük seviyede ticari entegrasyonu temsil ediyor…
– Bu ortada tahlilinizde Avrupalıların Türkiye’deki seçimlerin adil olmasını teminat altına almaya odaklanması, bunun için uğraş göstermeleri gerektiğine işaret ediyorsunuz. AB bu mevzuda ne yapabilir?
Çok dikkatli olunması gerekiyor. Zira rastgele bir şey söylediğinizde seçimlere müdahale ediyormuş üzere görünebilirsiniz. Ancak seçimlerin adil olmasında ısrar edilmeli ve perde ardında gerekli iletiler AB’li diplomatlar tarafından, diplomatik yollardan verilmeli. AB’nin elinden geleni yaptığını, Türk demokrasisini desteklediği sinyali verilmelidir.