Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan ve Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı Adayı, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’
Bildirici’nin farukbildirici.com’da yayımlanan tahlilinin tamamı şöyle:
Erdoğan’ın tercihleri ortasında en çok dikkatimi çeken Mart 2019’dan, öteki bir deyişle mahallî seçimlerden bu yana İhlas Grubu’nun TGRT televizyonu ile Ciner Grubu’nun Habertürk, Show TV ve Bloomberg HT kanallarında özel söyleşi programlarına hiç çıkmaması oldu. Görünen o ki, Erdoğan bu iki kümesi büsbütün silmiş durumda.
TRT ve iktidar televizyonlarının semtine bile uğramadığı Kılıçdaroğlu’nu özel programa çıkaran televizyon kanalları da 2019’dan itibaren daha da daraldı. Kılıçdaroğlu’nu özel söyleşi programlarına en çok çıkaran TV kanalları 2017’den bu yana FOX TV ve Halk TV. Bu sıralama son altı yılda hiç değişmedi.
Erdoğan’ın tercih ettiği televizyonlar
Törenlerde yaptığı konuşmalar 13-15 kanalda birden canlı olarak yayımlanan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2017’den beri 51 özel televizyon programına katıldı. Erdoğan, 2017 Başkanlık referandumundan bugüne kadar birçok ortak yayın olarak düzenlenen özel programlarda en çok TRT’yi ve akabinde Turkuvaz Grubu’nu tercih etti. TRT ile 11 özel yayın gerçekleştirilirken ATV-A Haber ile 10 yayın yapıldı. TRT ve ATV-A Haber’i altı programla NTV-Star, beş programla Kanal D-CNN Türk, dört programla Kanal7-TVNet-Ülke TV, üçer programla da Show-Habertürk, TGRT-Beyaz, 24 TV-360 TV kanalları izledi.
2019 seçimlerinden itibaren Erdoğan, Ciner kümesinin Habertürk-Show ve Bloomberg HT televizyonları ile İhlas Medya’nın TGRT kanalına hiç çıkmadı. Erdoğan, ayrıyeten son üç yıldır Beyaz TV, TV Net ve Akit ekranlarında da hiç görülmedi. Son yıllarda çoğunlukla TRT ve ATV-A Haber ekranlarına çıkan Erdoğan, Demirören, Turkuvaz, Doğuş ve Albayraklar kümelerinin tüm TV kanallarında yayımlanan ortak özel programları tercih ediyor.
Erdoğan, 2020’den bu yana beşer sefer TRT ve ATV-A Haber, dört defa Kanal D-CNN Türk, iki defa NTV-Star, birer defa de Kanal7-Ülke TV-TV Net ve 24 TV-360 TV televizyonlarının ortak yayınlarına katıldı.
Radyo programlarından uzak duran Erdoğan, bir sefer 2017’de Mehmet Akbay’ın sunduğu Kral FM ve Kral Pop ortak yayınına katıldı. 2019’da İstanbul’da seçimi kaybetme korkusu Erdoğan’ı TV programlarının sayısını artırmaya ve yol değişikliğine yöneltti. Tekrarlanan İstanbul seçimi öncesinde birinci defa iktidar yanlısı tüm TV kanalları ve toplumsal medyadan birlikte yayımlanan söyleşi programına da katıldı.
İkinci toplumsal medya yayını Haziran 2020’deydi. Lakin Erdoğan’ın gençlerle yaptığı bu yayına imtihan erteleme kararını protesto eden gençlerin chat kısmına “Oy moy yok” yazmaları damga vurdu. Ondan sonra Erdoğan’ın gençlerle yaptığı ve toplumsal medyadan duyurulan programlar, çekildikten bir gün sonra banttan yayımlandı; yoruma da kapatıldı.
Erdoğan’ın bu yılki cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasında da kendisine yakın medya kümelerinin TV kanallarının ortak özel programlarına tartı vereceği anlaşılıyor. Gerçekten bu yıla TRT’nin ortak yayını ile başlayan Erdoğan, mart ayı içerisinde de NTV-Star, ATV-A Haber, Kanal D- CNN Türk olmak üzere üç kümenin kanallarında özel programlara katıldı.
Özel programların mekânları
Önceki yıllarda özel programlar için yer seçimleri daha renkliydi. AKP binaları, İstanbul havalimanı, Rize Güneysu’daki meskeni, TBMM ve TRT Stüdyosu üzere yerler kullanılıyordu bu periyotta.
2018’de Cumhurbaşkanı seçildikten sonra yerlerde değişim yaşandı; Yıldız Sarayı, Dolmabahçe’deki çalışma ofisi ve Vahdettin Köşkü üzere sembol bedeli yüksek yerler yeğlenmeye başlandı. 2019 yılında Yıldız Sarayı beş defa, Dolmabahçe üç kere, Vahdettin Köşkü iki sefer programlara evsahipliği yaparken, Çankaya Köşkü yalnızca bir sefer kullanıldı.
Ama yer tercihleri 2020’den itibaren asıllı biçimde değişti. Dolmabahçe’deki çalışma ofisinde iki, Beştepe’deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda beş program çekilirken, Erdoğan öncesinde Cumhurbaşkanlığı binası olan tarihi Çankaya Köşkü tam 11 programa yer oldu.
En çok tercih edilen gazeteciler
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çıktığı özel TV programlarına katılacak gazetecileri kurumlarının değil Cumhurbaşkanlığı ve İrtibat Başkanlığı’nın seçtiği biliniyor. Bu bakımdan Erdoğan’ın katıldığı TV programlarına hangi gazetecinin çıktığı, Cumhurbaşkanlığı’nın tercihlerini yansıtması bakımından da kıymet taşıyor. Seçilen gazeteciler, evvelden belirlenmiş soruları yönelterek bir çeşit danışıklı oyun sergiliyorlar bu TV programlarında.
2017’deki kampanya periyodu ile 2020 sonrası karşılaştırıldığında özel programlara katılan gazetecilerde büyük değişiklikler dikkat çekiyor. 2017’deki kampanya sırasında Erdoğan’ın karşısına çıkan gazetecilerden Ersoy Dede, Banu El, Mehmet Soysal, Bülent Sarıdiken, Sinan Burhan, Oğuz Haksever, Turgay Güler üzere isimler artık tercih edilmiyor.
2020’den bu yana Erdoğan’ın katıldığı özel programlara en çok davet edilen gazeteciler, Okan Müderrisoğlu, Şebnem Bursalı, Hilal Kaplan, Abdülkadir Selvi, Zafer Şahin, Salih Nayman, Ahmed Arpat, Ahmet Hakan, Burhanettin Duran, Seda Öğretir, Melih Altınok, Fulya Kalfa.
2017’den günümüze kadar Erdoğan’ın çıktığı özel programlara en çok katılan gazeteciler ve program sayıları şöyle sıralanıyor:
Salih Nayman (8), Okan Müderrisoğlu (7), Pelin Çift (6), Şebnem Bursalı (5), Hande Fırat (5) Mehmet Acet (4), Murat Çiçek (4), Ahmed Arpat (4), Ahmet Hakan (4), Abdülkadir Selvi (4), Zafer Şahin (4), Hilal Kaplan (3), Seda Öğretir (3) Serdar Karagöz (3), Hakan Çelik (3), Burhanettin Duran (3), Fulya Kalfa (3), Buket Aydın (3).
Kılıçdaroğlu’nun tercih ettiği televizyonlar
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun 2017’den bu yana katıldığı özel televizyon programlarının sayısı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katıldıklarından sayıca daha fazla. Yılbaşından bu yana sekiz programa çıkan Kılıçdaroğlu’nun, son altı yılda televizyonlarda katıldığı söyleşi programı sayısı 92’yi buldu.
TRT ve iktidar yanlısı TV kanalları, Kılıçdaroğlu’na büsbütün kapalı. Kılıçdaroğlu’nun söyleşi programlarına katıldığı ulusal TV kanalları listesinden 2019 sonrasında Star, Show TV ve Kanal D çıkarken, Küresel ve TV 100 eklendi; NTV de Eylül 2020’den bu yana CHP önderini ekrana çıkarmadı.
CHP’nin, “Gerçekleri örterek AKP söylemleri doğrultusunda adeta bir reklam ajansı üzere çalıştığı” gerekçesiyle Şubat 2020’de aldığı CNNTürk’e boykot kararı da hâlâ uygulanmaya devam ediyor.
2017’den bugüne kadar Kılıçdaroğlu’nu en çok programa çıkaran TV kanalları sırasıyla FOX (22), Halk TV (16), Habertürk/Bloomberg (12), Tele1 (7), TV5 (5) ve KRT (5). Bu yıllar içerisinde Kılıçdaroğlu’nu en çok programa alan TV kanalları sıralaması çok da değişmedi. Yine FOX TV, Halk TV, Habertürk, Tele1 ve TV 5’in programlarına katılmayı sürdürdü.
Ayrıca Kılıçdaroğlu, 2020 sonrasında eskisinden farklı olarak gittiği kentlerdeki lokal kanallarda da söyleşi programlarına çıkmaya başladı. Kılıçdaroğlu, birisi 2017, oburu 2021’de olmak üzere iki de radyo programına katıldı.
Erdoğan’dan farklı olarak Kılıçdaroğlu toplumsal medya ve dijital mecraları da faal biçimde kullanıyor; buradaki manzaralı yayınlara da katılıyor. Kılıçdaroğlu, son yıllarda giderek artan formda Medyascope, T24, Karar TV, Yeniçağ TV, Gazete Duvar üzere dijital kanallar ile sık sık YouTube söyleşileri yapıyor; konuşmaları vakit zaman bunların yanı sıra Artıgerçek üzere dijital kanallarda da canlı olarak yayımlanıyor.
Kılıçdaroğlu’nun mekânları
Erdoğan’ın yerleri değişirken Kılıçdaroğlu’nun katıldığı programlardaki yerler yıllar içerisinde çoğunlukla tıpkı kaldı. Son altı yıl içerisinde bu programlarda tam 38 kere CHP Genel Merkezi, 27 sefer de program düzenleyen TV kanalının stüdyosu kullanıldı. Onun dışındaki programlarda da gidilen kentlerdeki çeşitli yerler tercih edildi.
En çok çıkan gazeteciler
Söyleşi programlarında Kılıçdaroğlu’nun karşısına en çok çıkan gazeteci İsmail Küçükkaya. Evvel FOX’ta, sonra da Halk TV’de toplam 22 sefer Kılıçdaroğlu ile program yapan İsmail Küçükkaya’yı altı program ile Merdan Yanardağ, beş program ile Suat Toktaş, dört program ile Mustafa Yılmaz, üçer program ile de Fatih Altaylı, Deniz Zeyrek, Nagehan Alçı, Kürşad Oğuz, Hoş Payzın ve Ece Üner izliyor.
Uğur Dündar, Savaş Kerimoğlu, Bengü Şap Babaeker, Hasret Akarsu Çelik, Ahmed Arpat, Fazilet Gül, Seda Öğretir, İlker Karagöz, Serap Belet, Nazlı Çelik, Doğan Şentürk, Hasan Basri Akdemir, Candaş Tolga Işık ve Buket Aydın ise Kılıçdaroğlu ile ikişer kere program yaptı. Yıllar içerisinde Kılıçdaroğlu’na soru yönelten gazeteciler listesinde büyük bir değişim de olmadı.
Her iki başkana soru sorabilen gazeteciler
Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’nun söyleşi programlarına çıkabildiği kanallar katı çizgilerle ayrılınca her iki önderle programa çıkıp soru sorabilen gazeteci sayısı da iki elin parmaklarını geçemiyor.
Son altı yıldaki programlarda yalnızca Nazlı Çelik, Seda Öğretir, Ahmed Arpat, Abdülkadir Selvi, Hande Fırat, Ece Üner ve Buket Aydın her iki öndere de soru sorma fırsatını yakalayabildi. Keşke Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’nun birlikte çıkıp tartıştığı, gazetecilerin her ikisine de sonlandırılmamış sorular sorabildiği televizyon programları yapılabilse…
Faruk BİLDİRİCİ / 14 Nisan 2023