YK Enerji nin Muğla Milas taki iki kömürlü termik santrale kömür temin etmek için Akbelen Manavgat Escort Ormanı na bölüme girmesi 24 Temmuz dan beri Türkiye nin gündeminde Ormanın kömür madeni için yok edilmesi Türkiye nin elektrik üretiminde kömürün yerini bir sefer daha tartışmaya açtı
Sürdürülebilir İktisat Manavgat Escort bayan ve Finans Araştırmaları Derneği SEFiA ve Avrupa İklim Aksiyon Ağı CAN Europe Kömüre Dayalı İstihdamdan Çıkış isimli bir rapor hazırlayarak Türkiye de elektrik üretiminde kömürden çıkışın kesim istihdamında yaratabileceği beklenen Escort Manavgat sıkıntıları ve tahlil tekliflerini inceledi
Raporda kömür dalının toplam istihdam içindeki hissesinin binde 2 den daha az olduğuna dikkat çekilerek beşere yakışır işler için yeşil dallara yapılacak yatırımlarla kimsenin işsiz kalmayacağı ortaya konuluyor Ayrıyeten kömürden adil bir çıkışın kesim çalışanları için mümkün olduğu hatta muhakkak kurallar sağlandığı takdirde hayat şartlarını uygunlaştırma imkanı da içerdiği vurgulanıyor
Rapordan öne çıkan başlıklar şöyle
- Kömür ve linyit madenciliğinin katma pahasının GSYH içindeki hissesi yıllar içinde azalarak 0 08 e kadar düştü
- Sosyal Güvenlik Kurumu SGK datalarına nazaran Türkiye de 35 bin kadar kişi kömür ve linyit madenciliği dalında 8 10 bin kişi kömürlü termik santrallerde kayıtlı olarak istihdam ediliyor Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi datalarına nazaran ise bölümdeki kayıtlı ve kayıt dışı istihdam toplam istihdamın binde 2 sinden daha az
- Türkiye nin kömür kenti Zonguldak ta bile istihdamın fakat yüzde 4 ila yüzde 6 sını kömür madenciliği bölümü oluşturuyor
- Mug la Zonguldak Kahramanmaras Manisa ve C anakkale yi içine alan 5 bölgede bile istihdamın yalnızca yaklas ık binde 3 ünü kömür madenciliği kesimi oluşturuyor ve dal en yüksek istihdam sağlayan birinci 10 kesim ortasında yer almıyor
- Yüzde 66 sı 25 44 yaş ortası olan madencilerin eğitim düzeyi başka bölümlerden düşük değil Bu öteki dallarda istihdam edilmelerinin mümkün olduğunu gösteriyor
- Sektörde çalışanların yüzde 2 kadarının çocuk personel olabileceği varsayım ediliyor Çocuk emekçilerin durumu gerek kayıtdışılık gerekse elde ettikleri gelir bakımından Türkiye deki çocuk personellerin genelinden daha makus
- Sektörde iş kazası ve meslek hastalıkları sıklıkla görülüyor 2020 yılında 8460 iş kazası gerçekleşti kömür dalı çalışan başına iş kazasının en yüksek olduğu kesim Çalışma şartlarında güzelleşme olmadığı üzere şartlar gitgide berbatlaştı 2008 2019 ortasında iş yeri sayısı azalmasına karşın iş kazası sayısı 57 oranında arttı 2008 te 5 728 iş kazası 2018 de 8 983 iş kazası İş kazaları nedeniyle istihdam başına iş göremezlik müddeti toplam hastalık olay sayısı ve hastalık nedeniyle süreksiz iş göremezlik müddetinde artış oldu
Kömür bölümünde çalışanlar öteki dalda istihdam edilebilir
Avrupa İklim Hareket Ağı Türkiye İklim ve Güç Siyasetleri Koordinatörü Hasret Katısöz
Raporda da gösterdiğimiz üzere kömür kesiminin Türkiye için ekonomik getirisi son 10 yılda giderek düşüyor ve sav edildiği üzere kömürden çıkış istihdamda önemli bir tesir oluşturmayacak Üstelik kömür dalı çalışan başına iş kazasının ve taşeronlaşmanın giderek arttığı fiyatların düştüğü bayanları istihdamdan dışlayan sendikalılık oranlarının gitgide azaldığı bir dal Hasebiyle istihdam piyasası açısından bakıldığında kömürden çıkış sırf mümkün değil birebir vakitte dilek edilen bir gelişme olabilir Ayrıyeten kömür madencilerinin yaş eğitim durumu ile sözel ve sayısal marifetleri incelendiğinde bu geçişin güç olmadığını görüyoruz zira bölümdeki marifet profili Türkiye geneline yakın Kimsenin geride kalmadığı adil bir kömürden çıkış için muhtaçlığımız olan kamu yönetiminin kömür bölümünde istihdam edilenlerin diğer bölümlere geçişini mümkün kılacak tedbirleri almasıdır
Adil dönüşüm düzeneği kurulabilir
SEFiA Yöneticisi Bengisu Özenç kömürden adil çıkış için kimsenin işsiz kalmaması ismine rapordaki teklifleri şöyle sıraladı
Kömüre verilen teşviklerin iklim amaçlarıyla uyumlu yeşil kesimlere kaydırılması ile Türkiye nin 2053 net sıfır maksadı desteklenebilir ve yeni iş imkanları yaratılabilir Çalışanların profili çıkartılarak mesleksel marifet için eğitim yönlendirme erken emeklilik toplumsal yardım programları hazırlanmalı Tüm paydaşların dahil olduğu adil dönüşüm düzeneği kurularak dünyadaki yeterli örnekler ışığında uzun devirli planlama yapılabilir
İyi bir adil geçiş örneği
Almanya daki Ruhr Bölgesi dünya genelinde adil geçiş sürecinin en başarılı yürütüldüğü yerlerden biri olarak kabul ediliyor 1950 lerin ikinci yarısından itibaren taş kömürü yataklarının verimliliğinin düşmesi ithal kömürün daha az maliyetli hâle gelmesi başka güç kaynaklarının ucuzlaması ve yeni alternatiflerin ortaya çıkması üzere ekonomik nedenlere bağlı olarak bölgede kömür sanayisi krize girdi Personel sendikalarının da dâhil olduğu müzakereler sonucunda bir dizi tedbir yürürlüğe konuldu Almanya Federal Hükümeti nin 44 yıl boyunca verdiği dayanak sayesinde iş kayıpları yavaşlatıldı ve vakte yayıldı Erken emeklilik programları yeni marifet edindirme ve mesleksel eğitim programları yürürlüğe konuldu Bölgede turizm bilişim ve yenilenebilir güç alanlarında yatırımlar yapıldı ve yeni işler yaratıldı 1950’lerde kömür dalındaki istihdamın 753 bin kişiyi bulduğu Ruhr’da 2014’e gelindiğinde kömür istihdamı 33 bin seviyesine kadar inerken bir vakitler büyük bir kömür bölgesi olan bu yöre kamu otoritelerinin kent ve kalkınma siyasetleri ile tesirli toplumsal diyalog sistemleri sayesinde yeni bir kimlik edindi ve 2010 yılında Avrupa Kültür Başşehri ilan edilecek kadar büyük bir dönüşümü başardı