Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü artan maliyetlerin akabinde yaptıkları çalışma ile kullanılan bakır, çinko ve nikelin oranları değişti. Tasarruf sağlanırken paraların tartı ve kalınlığı oynadı. Metal paradaki değişiklik otomatları etkiledi. Otomat üretim fabrikası müdürü Ali Kurtuluş Çelikol, “Bizim otomatlarımızın üzerine ‘çalışmıyor’ diye yazı yazıyorlardı. Biz kendimiz parayı otomatlara tanımlamaya başladık” dedi. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Abdullah Yasir Şahin ise, “Bankaların bankamatiklerinde bu türlü bir badire yok. Otomatlarla alakalı olarak ise zati otomat üreticilerine de Merkez Bankası yeni paraları gönderiyor. Diyor ki, ‘Bundan sonraki otomatlarınızı ve mevcut otomatlarınızı buna nazaran düzenleyin’ diyor. Şayet bunlar düzenlememişse bu türlü kahır yaşanabilir. Zira inceliğe ve yüke hassas metaller bunlar” diye konuştu.
“Devletin 2022 yılında 600 milyon TL bir kaybı kelam konusuydu”
Gramaj değişikliğiyle ilgili bilgi veren Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Abdullah Yasir Şahin, “Gramajı ile oynadık, içerisinde bulunan krom, nikel üzere madenlerin alaşımı ile oynadık. Yüzde 20 civarında paranın gramajını düşürdük. 1 TL, 8.2’den 6’lı sayılara indirmiş olduk. Gramajı düştü denilen olay bu. 1 buçuk milyar adet ile 950 milyon adet ortasında yıllık metal para üretiyoruz. Bizim bu üretmiş olduğumuz metal paralardan devletin son 2022 yılında 600 milyon TL bir kaybı kelam konusuydu. 1 milyar 250 milyon adet ürettiğimiz paradan ötürü onun alım gücüne nazaran, maliyetleri 600 milyon lira daha fazlaydı. Devletin bu kaybını önlemek gayesiyle alaşımla ve içerisindeki madeni alaşımlarla oynayarak fiyatları olağana çektik. Şu an maliyetleri kurtardık aslında. Yapılmış olan süreç budur” dedi.
“Tamamen spekülasyon”
Hurdacıların haksız çıkar ettiği tezlerine karşılık veren Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Şahin, “Bu büsbütün spekülasyon zira 1 lirayı 1 liraya alan insan bunu ayrıştırmak için sonuç prestijiyle eritecek. Bu ayrıştırma maliyetleri ile birlikte muhtemelen 1 buçuk liraya mâl edecek. 1 buçuk liraya mâl edilen şeyi kaça satacak. Münasebetiyle bu spekülasyondan öbür bir şey değil. Büsbütün ülkemizin ve paramızın prestijini düşürmek için yapılan paylaşımlar” diye konuştu.
“Düzenlememişse doğal olarak bu türlü bir kahır yaşayabilir”
Şahin, kimi otomat üreticilerinin şikayetleriyle ilgili ise “Otomatlarla alakalı olarak, parayı çıkartmaya karar verdiğimiz vakit Merkez Bankası ile birlikte çalışıyoruz. Üretmiş olduğumuz örnekleri Merkez Bankası’na gönderiyoruz, onlar da tüm bankalara gönderiyorlar. Bankaların bankamatiklerinde bu türlü bir ıstırap yok. Otomatlarla alakalı olarak ise esasen otomat üreticilerine de Merkez Bankası yeni paraları gönderiyor, ‘Bundan sonraki otomatlarınızı ve mevcut otomatlarınızı buna nazaran düzenleyin’ diyor. Şayet bunlar düzenlememişse doğal olarak bu türlü eza yaşanabilir zira inceliğe ve tartıya hassas metaller bunlar” halinde konuştu.
“Otomatlarımızın üzerine ‘sahte para veriyorlar’ diye yazmışlar”
Otomat üretim fabrikası müdürü Ali Kurtuluş Çelikol ise yaklaşık 1 buçuk aydır eza yaşadıklarını öne sürdü.
Gramaj değişikliğinin bildirilmediğini argüman eden Çelikol, “Bilgi gelmediği için de biz bu paraları Darphane’den aldık, otomatlarımıza koyduk. Otomatlar para iadesi yapıyor fakat tekrar geri almıyor. Bundan ötürü halktan çok büyük reaksiyon aldık. ‘Sahte para mı veriyorsunuz?’ diyorlardı. Yaklaşık 1 buçuk aydan beri bu sorun ile karşı karşıyayız. Hatta otomatlarımızın üzerine ‘Bu otomatı kullanmayın düzmece para veriyor’ diye yazmışlar. Biz bu otomatlarımızın olduğu yerdeki amirler ile konuştuk, durumun bu türlü olmadığını, Darphane’nin para bastığını belirttik” diye konuştu.
Bu ortada birtakım otomatlarda yaşanan problem toplumsal medyada da paylaşıldı. İmajlarda, yeni parayı algılayamayan otomatların çalışmadığı görülüyor.