Oldukça kolay ve geri çevrilebilir bir kimyasal süreç ile X kromozomu taşıyan spermleri Y kromozomu taşıyan spermlerden ayırmak kolay bir formda başarılabilecek.
Hiroshima University’den Masayuki Shimada ve grubunun gerçekleştirdiği çalışma ile istendiği vakit yüzde 50 olan olağan dişi/erkek doğum ihtimali ve büyük ölçekte bu yüzde ile gelişen popülasyon cinsiyetinin büyük ölçüde değiştirilebileceği düşünülüyor. PLOS Biology‘de yayımlanan ve fareler üzerinde denenen tekniğin başka memeliler üzerinde de kolay ve dengeli bir biçimde uygulanabilmesi bekleniyor.
Baran Bozdağ’ın Bilim Fili’nde yer alan haberine nazaran, Erkek bedenindeki hücrelerin neredeyse tamamı bir X ve bir Y kromozomu içerir ve bu kromozomal tertip erkek cinsiyet özelliklerinin belirleyicisidir. Lakin spermatogenez sırasında, yani sperm ana hücrelerinden bu kromozom çiftlerinden birer tane içeren haploid sperm hücreleri oluşurken cinsiyet kromozomları da asimetrik olarak paylaşılır. Yani her sperm hücresinde ya bir X ya da bir Y kromozomu -eğer her şey olağan biçimde gerçekleşirse- bulunur. Döllenme sırasında X kromozomu taşıyan sperm yumurtayı döllerse dişi, Y kromozomu taşıyan sperm yumurtayı döllerse de doğan yavru erkek cinsiyet özelliklerini gösterir.
Y kromozomundan farklı olarak, X kromozomu çok sayıda gen taşımakta ve doğal olarak içinde bulunduğu spermin gelişimi sırasında da ona farklı özellikler atfedecek biçimde bi grup genlerini aktifleştirmektedir. gen ekspresyonundaki bu farklılık sayesinde de teorik temelde X ve Y taşıyan spermleri ayırt etmenin mümkün bir grup yolları olduğunu düşünmek sıkıntı değildir.
Çalışmayı gerçekleştiren araştırmacılar yaklaşık 500 genin -yalnızca X kromozomu taşıyan spermlerde- faal olduğunu ve bunlardan 18 adedinin de reseptör proteinler olduğunu tespit etti. Reseptör proteinlerin tabiatı gereği de, ilgili moleküller yahut bu doğal ligandların sentetik benzerleri bu reseptörlere bağlandığı vakit oluşacak aktivite, üretim yahut kimyasal farkı tespit ederek X kromozomu taşıyan spermleri başkalarından ayırd etmek kolay olacaktı.
Toll-like reseptör 7 ve 8 (TLR7/TLR8) reseptörleri üzerine ağırlaşan araştırmacılar, bu reseptörlere bağlanabilen bir kimyasalın spermin dölleme yeteneğine ziyan vermeden zaten hareket edebilme yeteneğini azalttığını yahut yavaşlattığını gözlemledi. Kimyasalın ortamdan tekrar çekilmesi ile de spermlerin bu yeteneklerini tekrar kazanabileceği belirtildi.
Fare spermlerine bu kimyasal ile müdahale edilince ve döllenme yapay olarak dışarda en süratli yüzen spermler ile gerçekleştirildiğinde döllenmiş yumurtaların yüzde 90 oranında erkek olduğu gözlemlendi. En yavaş yüzenler ile de bu oran yüzde 81 ile dişi cinsiyeti olarak kaydedildi.